Në këtë kontribut për një vëllim lamtumirës, unë paraqes një problem që kërkon më shumë analizë: pyetjen se përse burokracia holandeze ka filluar të shfaqë një strukturë kaq të veçantë në një këndvështrim krahasues, saqë vështirë se korrespondon me ndonjë model ‘ndërkombëtar’ dhe në këtë sfond. në veçanti pyetjen se deri në çfarë mase elementet partiake-politike luajnë rol në funksionimin e burokracisë si pjesë e sistemit politik. Pyetjet, të cilat shpresoj t’i demonstroj kërkojnë kërkime dhe fuqi truri nga shumë disiplina përpara se të gjejnë një përgjigje të kënaqshme. Për këtë qëllim, së pari do të përshkruaj shkurtimisht veçoritë e veçanta të qeverisë holandeze (seksioni 2). Më pas i kushtoj disa faqe asaj që unë e quaj paradigmë dominuese e shtetndërtimit evropian dhe rolit në të të organizatave burokratike të sapoformuara, një paradigmë e zhvilluar kryesisht në bazë të përvojave në Francë dhe Prusi (Seksioni 3). Në seksionin 4 vijues, unë shqyrtoj se cilat vende të tjera evropiane mund të përmbushin këtë paradigmë, dhe më pas në seksionet 5 dhe 6 diskutoj sistemet që e bëjnë këtë pjesërisht. Së fundi, në dy paragrafët e fundit 7 dhe 8, unë ofroj një skicë të të paktën pesë mënyrave të ndryshme në të cilat formimi i shtetit dhe ndërtimi i një burokracie mund të lidhen historikisht, në mënyrë që të shtroj pyetjen se çfarë nëse jo duhet analizuar për të për t’i dhënë drejtësi çështjes holandeze nga një këndvështrim krahasues.
Përshtatja holandeze e qendrave, burokracive dhe zhvillimit të një sundimi të qëndrueshëm demokratik, i shkruar fillimisht si një dokument i brendshëm në kontekstin e një studimi krahasues të Qendrave dhe Periferive (1985). Botuar në M.L. Bemelemans-Videc ed., Administrata publike në skicë. Liber Amicorum i prezantuar Prof. dr. A. van Braam me rastin e pensionimit të tij si profesor i Administratës Publike në Universitetin e Leiden: Departamenti i Administratës Publike.
Nëse bëhet një përpjekje për të bërë të qartë strukturën dhe funksionimin e burokracisë holandeze për vëzhguesit e huaj, atëherë njerëzit shpejt bien në karakteristika negative: nuk ka provime konkurruese për vendet e lira në shërbimin civil; vështirë se ka ndonjë rekrutim qendror të nëpunësve të lartë civilë; flitet pak për planifikimin e karrierës, e lëre më rotacionin e qëllimshëm të nëpunësve civilë ndërmjet departamenteve të ndryshme; me pak fjalë: nuk ka shërbim administrativ qendror. Nuk ka pothuajse asnjë kufizim në aktivitetet politike partiake të nëpunësve civilë. Në shumë vende, politika dhe administrata tregojnë një tranzicion kaq të qetë sa nuk ka një ndarje të qartë midis lidershipit politik dhe zbatuesve administrativë. Fjala ‘administrator’ përdoret shpesh për zyrtarët kryesorë politikë (sigurisht në nivel lokal) dhe për këtë arsye ka një timbër që nuk është lehtësisht i përkthyeshëm. Ekziston çdo mundësi për patronazh politik personal dhe partiak, dhe sigurisht që ka shumë rrjete mjaft partikulariste, megjithatë nuk ka burokraci të politizuar qartë. Qeveria ka një prestigj të qartë shoqëror, por që vështirë se shtrihet tek nëpunësit civilë, apo nëpunësit individualë të lartë civilë.
Pyetjai të shpjegohen këto veçori të veçanta, të cilat shumë vëzhgues të huaj i përjetojnë si paradoksale? Kjo kërkon dy gjëra: një skicë (në kontekstin e këtij kontributi, domosdoshmërisht të përmbledhur) analitike të zhvillimeve historike që kanë përcaktuar strukturën dhe rolin e burokracisë brenda sistemeve të ndryshme politike (dhe, mund të shtohet, edhe e bazuar në model dhe të menduarit normativ të këtyre vëzhguesve të huaj në një masë të konsiderueshme!), dhe në sfondin e këtij mjedisi krahasues ndërkombëtar, një specifikim i pyetjeve që lindin kur shikohet rasti holandez.Në shtetin modern, burokracia kombëtare është një institucion aq i rëndësishëm, sa që pohimi i mëposhtëm duket i vërtetë: burokracitë kombëtare zhvillohen në proceset e formimit të shtetit, dhe kështu shënohen në mënyrë të përhershme. Problemi lind sepse njerëzit shpesh kanë një pasqyrë tepër të thjeshtë të proceseve historike të shtetndërtimit, dhe për këtë arsye i kushtojnë vëmendje të pamjaftueshme pyetjes se çfarë roli kanë luajtur më pas organet burokratike në proceset e shtetndërtimit në raport me aktorët e tjerë politikë. Ekziston një gjë e tillë si një paradigmë dominuese që bazohet në një masë të madhe në një stil të thjeshtëzuar të zhvillimit francez. Sipas kësaj paradigme, shteti modern evoluoi ndërsa monarkët më të fuqishëm pretenduan me sukses sovranitetin absolut, duke luftuar me sukses pretendimet rivale nga fuqitë feudale nga njëra anë dhe sundimtarët e jashtëm si Perandori dhe Papa nga ana tjetër. Kjo kërkonte forcë ushtarake që kërkonte një zotërim të mjaftueshëm të burimeve të pavarura. Këta mbretër e fituan veten përmes politikës merkantiliste nga njëra anë dhe taksave të drejtpërdrejta pa ndërhyrjen e parlamenteve nga ana tjetër. Për këtë qëllim, ata kishin nevojë për mbështetjen e mjeteve të tyre: jo një fisnikëri e pavarur, por një fisnike e rrobave dhe një fisnike d’épée, dhe organe të shumta që në shekullin e 18 Franca i quajti fillimisht “burokraci” për ushtrimin e “pushtetit të vet”. krijuar nga organe jopersonale drejtuese.
Pavarësisht nga të gjitha pretendimet e një droit divin, të L’Etat c’est Moi, në praktikë në shekujt 17 dhe 18 flitej më shumë për një pretendim sesa për një mbajtje efektive të sovranit mbi autoritetin lokal. Por, sipas tezës, gradualisht u shfaq aleanca e mbretit dhe borgjezisë, e cila u bë aq e fortë sa në Revolucionin Francez monarkia do të zhdukej dhe borgjezia mund të merrte pushtetin real nën flamurin e sovranitetit popullor. Por më pas, në emër të atij sovraniteti të vetëm dhe të pandashëm të Kombit Francez, produkti i Revolucionit Francez, Napoleoni, hodhi themelet për unitetin e gjyqësorit nën një gjyqësor të unifikuar dhe për organet e fuqishme administrative siç janë departamentet e mëdha. , Conseil d’Etat, Inspection des Finances, prefektët, etj. Historia franceze e shekujve 19 dhe 20 u shkrua në një masë të madhe në termat e një tensioni midis Etat dhe Parisit nga njëra anë, realitetet e një Nga ana tjetër – tensionet që shpërthyen në ndryshimet e shumta të regjimit politik – ishin këto institucione shtetërore që do të garantonin në mënyrë të qëndrueshme vazhdimësinë e shtetit francez. Dhe me këtë, për shumë nga ata që i drejtonin, organizatat e reja burokratike erdhën si të thuash mbi dhe pranë politikës.Paradigma franceze dukej se konfirmohej, indirekt, nga zhvillimet në dy shtete të tjera evropiane: Prusia nga njëra anë dhe Anglia nga ana tjetër. Zgjerimi i burokracisë prusiane, siç dukej, konfirmoi paradigmën mbizotëruese, zhvillimi anglez, nga ana tjetër, siguroi prova të kundërta.
Krahasuar me shtetin kontinental që ishte Franca par excellence – për të mos përmendur marrëdhëniet e fragmentuara politike në Evropën Qendrore – Ishujt Britanikë formuan një territor të përcaktuar qartë, i cili krijoi kushte të mira për një unitet politik të krijuar herët.
