Ndodhem në një shtëpi ku flitet çdo ditë për luftën. Kjo shtëpi mund të quhet Spanjë, Evropë apo edhe botë. Bota njerëzore. Gjyshi im më rrëfente mbi Betejën e Ebros (beteja më e madhe e Luftës Civile Spanjolle midis ushtrisë republikane dhe trupave të Frankos, që në vitin 1938 e përshpejtoi fundin e konfliktit dhe po ashtu shoi shpresat për Republikën Spanjolle), dhe më lejoi të shoh kockat e këmbëve e tij, që bartnin ende shenjat e goditjes nga ciflat e granatave.
Për gishtat e mi foshnjarakë ato ishin si një libër horror në gjuhën Braille. Bombat thërrmuese si ato që goditën në këmbë gjyshin tim u shpikën rreth shekullit XIV nga dinastia Ming në Kinë. Ato u prodhuan duke kondensuar vajin, kripën e amonit, lëngun e qepëve, fragmente hekuri dhe copa porcelani rreth një bërthame baruti, në mënyrë që të krijohej një top hekuri i shkrirë që ndizej dhe hidhej në erë.
Kur shpërthente, ajo copëtonte trupat e armiqve. Më vonë u hoq dorë nga lëngu i qepës. Por bombat vazhduan të shpërndanin kudo ciflat e porcelanit. Në një fshat në veri të Ebros, në një nga shtëpitë e pakta të mbetura në këmbë pas bombardimit të legjionit “Condor” të Rajhut të tretë, gjyshja ime më përgatiste çdo pasdite një fetë bukë të lyer me gjalpë: “Biri ime shpresoj që të mos përjetosh asnjëherë urinë e shkaktuar nga lufta”.
Nëna ime, trashëgimtare e asaj frike dhe e lindur në vitet e Luftës së Dytë Botërore, ndërtoi në shtëpinë tonë një qilar të madh ku mbante konserva, vaj, sheqer, oriz, verë, soba, qirinj dhe dhjetëra pako me shkrepse. Për të qenë e përgatitur në rast se lufta fillonte sërish. Të hyje në qilarin e shtëpisë sonë, do të thoshte të përjetoje terrorin e luftës dhe në të njëjtën kohë të qetësoheshe duke numëruar rezervat ushqimore. Kjo “depo e terrorit” mund të quhej Spanjë apo Ukrainë, Moldavi ose Finlanda, Evropë apo edhe botë.
Sa herë që dëgjonte lajmet për ndonjë demonstratë të shtypur nga policia, babai im thoshte i shqetësuar “Po rikthehet lufta!”. Dukej sikur lufta nuk ishte larguar kurrë, por vetëm sa ishte fshehur midis nesh, gati të përfitonte nga konflikti më i vogël për t’u kthyer.
Për shkak të lutjeve të saj nxitëse, riteve bindëse dhe paralajmërimeve të saj paraprake, unë nuk e besova asnjëherë vërtet atë që na mësonin librat e historisë në shkollë. Pra se pas Luftës së Dytë Botërore ne jetonim në një Evropë të imunizuar ndaj rrezikut të konfliktit. Evropa mund të ishte qetësuar, por lufta ishte gjithnjë mes nesh.
Lufta rikthehet gjithmonë, pasi nuk zhduket asnjëherë për fare. Lufta është gjithmonë me ne, në qilarin tonë, në ciflat e porcelanit, në televizorin tonë, në kockat tona. Lufta ishte gjithmonë aty në retorikën nacionaliste kundër të pastrehëve dhe punonjëseve të seksit. Në shfrytëzimin ekonomik të klasave punëtore. Lufta ka qenë gjithmonë aty.
Lufta ishte edhe në shkollë, tek mënyra se si fëmijët “të varfër” dhe “idiotët” (pjesë e të cilëve isha unë) u vendosën nën kujdesin e priftërinjve. Lufta ishte gjithmonë aty kur një nga mikeshat e mia u përdhunua nga një grup djemsh në dalje të një klubi nate. I fundit që e kishte përdhunuar iu bërtiti në fytyrë: “Je me fat që nuk të vramë!”.
Lufta ka qenë gjithashtu po aty, tek mënyra se si spanjollët i trajtonin emigrantët që vinin nga Afrika apo Amerika Latine. Ata i quanin maorë, zezakë. Ata nuk kishin të drejtë të merrnin shtëpi me qira, të punonin ligjërisht apo t’u dëgjohej zëri publikisht. Lufta vazhdoi në kuzhina dhe shtëpi, në fabrika, spitale psikiatrike dhe burgje.
Unë zbulova se lufta po vazhdonte edhe në dhunën shtetërore nga njëra anë, dhe atë të ETA-s (organizata e armatosur që synonte pavarësinë e rajonit Bask, e shpërbërë zyrtarisht në vitin 2018), nga ana tjetër. Në fshatin tonë fashistët dhe ata të ETA-s ishin gjysmë për gjysmë, pothuajse të barabartë. Zgjedhja nuk ishte e lehtë. Ikja po. Ndaj unë u largova.
Lufta jeton me ne, në shtëpitë tona. Nacionalizmi, mizogjinia dhe racizmi mbushin qilarin e terrorit që nxit luftën. Evropianët, amerikanët, rusët… thonë se janë të qetësuar. Por prej vitesh, përtej kufijve të tyre, kanë vazhduar të hedhin bomba që thyejnë kockat e armikut: luftërat koloniale, post-koloniale, neokoloniale. Algjeria, Eritrea, Biafra, Mali, Sudani, Afrika e Jugut, Gjiri, Iraku, Afganistani, Kurdistani, Siria, Ukraina.
Për vite me radhë jam përpjekur të kuptoj përse në vitin 1933, por dhe gjatë Luftës Civile Spanjolle, Anglia dhe Franca nuk e panë të nevojshme të mobilizoheshin në favor të Republikës, kur forcat rebele të Frankos u mbështetën ushtarakisht nga koalicioni fashist. Franca dhe Britania e Madhe nuk u interesuan aspak për Spanjën, sepse nuk e kuptuan se ajo luftë ishte e ardhmja e tyre.
Në rastin e pushtimit të Ukrainës, mund të mendojmë se situata është shumë e ndryshme nga ajo e Spanjës në vitet 1930. Nga ana tjetër, qeveritë evropiane kanë shprehur mbështetje simbolike për Kievin, embargoja ndaj Rusisë po bëhet më e fortë, dhe Shtetet e Bashkuara dhe Britania e Madhe duan të dërgojnë armë për të mbështetur qeverinë e Zelenskit.
Por në vend të kësaj ekziston një element i përbashkët midis pasivitetit përballë luftës në Spanjë dhe asaj aktuale në Ukrainë: ideja se një vend mund të sakrifikohet për të garantuar paqen në Evropë, se ideja e ushqyerjes së luftës në Ukrainë duke dërguar armë nënkupton ruajtjen e paqes në Evropë dhe të parandalosh një Luftë të Tretë Botërore, sikur kjo luftë (si të gjitha luftërat e tjera të shekullit të kaluar) të mos ishte e njëjta luftë e vjetër që nuk mbaron kurrë.
Nuk ka, nuk ka pasur dhe nuk do të ketë kurrë kufij për masakrat, flukset e refugjatëve, përdhunimet, urinë…Nuk do të ketë kurrë kufij për rrezatimin bërthamor. Mënyra e vetme për të fituar luftën është ndalimi i saj. Mënyra e vetme për të luftuar kundër fashizmit, nacionalizmit, racizmit dhe mizogjinisë, është të ndalim prodhimin e armëve, dhe ta detyrojmë Rusinë të ndalë pushtimin e Ukrainës.
Ne nuk kemi pse të dërgojmë armë në Ukrainë. Ne duhet të dërgojmë delegacione paqeje në Rusi dhe Ukrainë. Duhet të pushtojmë në mënyrë paqësore Kievin, Lvivin, Mariupolin, Harkivin dhe Odesën. Duhet të shkojmë që të gjithë atje. Vetëm miliona trupa jo-ukrainas dhe të paarmatosur mund ta fitojnë këtë luftë. Unë tashmë ju dëgjoj të thoni se qasja ime është utopike. Por nërealitet çdo zgjidhje tjetër është distopike. / “Libération” – Bota.al
