Dashuria e pjekur karakterizohet nga reciprociteti dhe vlerësimi, ekuilibri, respekti dhe projektet e përbashkëta. Një çift i papjekur karakterizohet nga dashuria sipërfaqësore dhe lulëzon në gjeste të bujshme, kërkesa dhe pritshmëri të shkatërruara. Përpara se të renditni tre treguesit kryesorë të papjekurisë afektive është e nevojshme të bëhen disa premisa: papjekuria afektive nuk vjen nga hiçi, por i ka rrënjët në historinë personale të dy partnerëve. Forma e parë e dashurisë që mësojmë është dashuria prindërore, shprehja e parë verbale e dashurisë që mësojmë është ajo e thjeshtë por e fuqishme “Të dua”.
Forma e parë e dashurisë që mësojmë: “Të dua”
Jo të gjithë e dinë se çfarë do të thotë të jesh i respektuar dhe i vlerësuar. Të vlerësosh dhe të respektosh një person do të thotë të njohësh vlerën e tij dhe ta vlerësosh atë. Të kujdesesh për një person do të thotë të dëshirosh më të mirën për të dhe të mbështesësh mirëqenien e tyre, në mënyrë implicite ose eksplicite. Fraza më e zakonshme që përdoret për të treguar dashuri është klasikja: “Të dua”.
Në bazë të një “të dua” të shqiptuar nga një i afërm, partner ose mik, ka vlerësim dhe respekt të kombinuar me dëshirën që personi i synuar të ketë më të mirën në jetë. “Të dua” do të thotë kjo: dua më të mirën për ty, nuk do të bëj asgjë për të penguar mirëqenien tënde. Shumë njerëz njohin vetëm manifestimet fizike të dashurisë, megjithatë, puthjet, përqafimet, përkëdheljet, dhuratat dhe buzëqeshjet nuk janë domosdoshmërisht shprehje e vlerësimit, respektit dhe dashurisë.
Këto koncepte bazë shpesh u shpëtojnë atyre që gjatë fëmijërisë nuk patën mundësinë të ndërtonin kufij të shëndetshëm dhe kështu përfundojnë duke shkelur kufijtë e të tjerëve ose duke i lënë të tjerët të shkelin sistematikisht të tyret. Koncepti i kufirit është vendimtar në psikologji dhe është po aq i rëndësishëm për shëndetin individual dhe për krijimin e marrëdhënieve të shëndetshme dhe përmbushëse.
Me kujdes, prindi i transmeton fëmijës vlerën e kufijve të tij, së bashku me dinjitetin e të qenit njerëz të kompletuar, të respektueshëm, të denjë për besim, vlerësim dhe dashuri. Kështu mësojnë fëmijët të respektohen, të vendosin kufij për atë që janë të gatshëm të tolerojnë dhe të mësojnë se si t’u thonë “jo” kërkesave të pakëndshme, kufizuese ose të tepruara. Ne ishim të gjithë fëmijë, kështu që të gjithë mësuam bazat e respektit dhe kufizimet personale gjatë fëmijërisë sonë. Megjithatë, jo të gjithë kanë mësuar bazat e duhura.
Thellësia e “vëmendjeve më të pjekura”
Ata që u rritën me prindër të ngatërruar, abuzues, të neglizhuar, tepër të shqetësuar… nuk do të jenë në gjendje të “rrinë brenda dhe të mirëpresin me kënaqësi” dhe nuk do të jenë në gjendje “të qëndrojnë jashtë dhe të refuzojnë”. Ai nuk do të jetë në gjendje të gjejë distancën e duhur mes vetes dhe tjetrit dhe do të përfundojë duke u shkrirë apo mbyllur plotësisht. Ai gjithashtu do të ketë probleme me kufijtë e brendshëm: nuk do të jetë në gjendje të identifikojë nevojat e tij dhe nuk do të ketë një ndjenjë të qartë të identitetit personal. Mungesa e kufijve të shëndetshëm favorizon përvojat e mëtejshme të ngatërresës dhe abuzimit. Duke mos ditur realitete të tjera, disa njerëz mësojnë të “shkelen normalisht” dhe jetojnë pa kuptuar se ku qëndron kufiri, ku duhet respektuar kufiri (i tyre/të tjerëve). Ata gjithashtu humbasin vijën midis të drejtës dhe të gabuarës.
Në mungesë të ndonjë pike referimi, shumë njerëz ngatërrojnë dhuratat, vëmendjen e bujshme dhe butësinë me dashurinë e vërtetë. Disa njerëz, duke mos pushtuar dhe përpunuar konceptin e vlerësimit dhe reciprocitetit, janë në gjendje të vlerësojnë vetëm gjeste të caktuara, duke humbur të gjitha “vëmendjet më të pjekura”.
“Vëmendjet më të pjekura” përfaqësohen nga gjeste më pak të habitshme që mund t’jua lehtësojnë vërtet ditën. Dëgjimi empatik, afërsia emocionale, të qenit i kuptuar dhe i mirëpritur, janë të gjitha manifestime dashurie që janë shumë të nënvlerësuara. Dikush do t’ju thotë se janë gjestet e vogla ato që kanë rëndësi, kjo është pjesërisht e vërtetë, por në realitetin konkret, janë veprimet e padukshme ato që kanë vërtet rëndësi, ato veprime që nuk shihen me sy, por që ndihen me zemër. Nëse dilni me një mik që është indiferent ndaj problemeve tuaja, ju nuk iu mbetet gjë tjetër veçse të vazhdoni të ndiheni të ngarkuar. Kur nga ana tjetër ka interes dhe dëgjim, më vonë do të ndiheni të lehtësuar, të mirëpritur dhe të kuptuar. Në thelb ne njerëzit jemi organizma të thjeshtë dhe duam të kuptohemi në mijëra kompleksitetet tona.
Treguesit e papjekurisë afektive në çift
Kur nuk ka kufij të mirëpërcaktuar, mund të jetë e lehtë të ngecesh në një marrëdhënie të papjekur apo edhe jofunksionale, ndoshta duke ripropozuar modele emocionale të mësuara në familjen e origjinës. Reflektimi mbi konceptin e kufijve ndërpersonal dhe atë që ne e gjejmë të pranueshme në një marrëdhënie mund të na sigurojë pika referimi. Në një marrëdhënie të papjekur, dikush është i gatshëm të durojë shumë.
A është e pranueshme të mbajmë një marrëdhënie me dikë që nuk na vlerëson ose që nuk na respekton? Ndoshta, të gjithë e dimë se respekti është ABC-ja e çdo marrëdhënieje, megjithatë, shumë prej nesh përfundojnë duke u ngatërruar plotësisht në marrëdhënie ku fjala respekt humbet të gjithë kuptimin e saj. Arsyeja? Ne nuk i njohim gjithmonë shenjat sepse ne priremi të tolerojmë shumë. Që në fëmijëri jemi stërvitur të durojmë: “mos qaj” që me fjalë të tjera do të thotë “duro dhimbjen pa u ankuar”, “duhet të qetësohesh, të jesh mirë” që me fjalë të tjera do të thotë “përballoni situatën pa u shqetësuar”. Në këto fjalë nuk ka vëmendje, nuk ka interes se si ndihet fëmija, ka vetëm dëshirë të prindërve për të paraqitur ndonjë problem pa pasur nevojë të mirëpresin, kujdesen, mbështesin apo ngushëllojnë. Fëmija mëson të durojë për hir të tjetrit, duke lënë mënjanë nevojat e veta.
Pra, si të rritur, ne harrojmë se fillimisht mund të mësojmë të mirëpresim dhe të mbështesim veten. Ne harrojmë se mund të mësojmë të ngushëllojmë veten dhe mbi të gjitha e marrim të mirëqenë që askush nuk do ta bëjë kurrë, sepse ata që duhet të na kishin dashur më shumë se të gjithë (prindërit tanë) nuk e bënë ose nuk e treguan afeksionin në dimensionin e tij më të pjekur, por e bëri atë me gjeste goditëse. Treguesit e vlerësimit dhe respektit nuk janë gjë tjetër veçse faktorë që bien në dimensionin më të pjekur dhe të thellë të dashurisë. Le të shohim së bashku cilët janë tre faktorët kryesorë që tregojnë papjekuri emocionale në çift.
Ai nuk ju kupton vërtet dhe as nuk përpiqet
Ai nuk merr përgjegjësi për mirëqenien e tij
Ai pret që ju t’i jepni fund asaj
