Rada Trajkoviq ka notuar gjatë në politikë. 69 vjeçarja, me profesion mjeke, kishte dalë në skenë gjatë fundit të viteve 80’të, pas helmimit masiv të nxënësve shqiptarë – duke e mohuar krejt atë tragjedi e duke e quajtur mashtrim. Me disponimin e saj të lartë nacionalist ndaj shqiptarëve, Trajkoviq ishte ngjitur në postin e ministres në Serbi, kur ky shtet ishte në kulmin e okupimit të Kosovës. Pasi Serbia humbi Kosovën, Trajkoviq, e lindur në Podujevë, kishte vendosur të hajë bukë edhe nga institucionet e Kosovës, që i instaloi administrata e OKB’së. Politikania serbe, që tani nuk është ndonjë faktor politik, vetën në rrjetet sociale e përshkruan si luftëtare për një Kosovë multietnike, nuk i ka humbur shprehitë për ta komentuar secilin zhvillim. Ajo ishte aktive ditëve të fundit pas marrëveshjes Kosovë- Serbi, duke u konfrontuar me zyrtarët serbë.
Zënkat e saj me Petar Petkoviq (kryenegociatori serb) dhe përplasjet me Listën Srpska ishin shkas për express që të bëjë një intervistë me shkrim me të.
Trajkoviq që është një kundërshtare e paepur e Vuçiqit, nuk e kursen as Kurtin duke e akuzuar se ai po vrapon për të gjetur serbë të ndershëm që nuk duan më shumë të drejta. Për këtë, ndaj Kryeministrit të Kosovës ajo përdorë edhe krahasime jashtëzakonisht të papërshtatshme.
Duke folur për Kurtin e Vuçiqin, Trajkoviq thotë se marrëveshja e 27 gushtit për dokumente ka buruar prej presionit të bashkësisë ndërkombëtare e jo nga vullneti i tyre. Nuk pret probleme me 1 shtator kur të nisë zbatimi i marrëveshjes por e sheh problematike punën e targave që sipas saj do t’i rrezikojë bartësit e targave RKS në Serbi dhe ata me KS që do t’i mbajnë në Kosovë. Trajkoviq ka folur edhe rreth takimit të fundit Kurti -Vuçiq dhe “recetën” kur sipas saj duhet të arrihet marrëveshja përfundimtare.
Çfarë prisni më 1 shtator, marrëveshja për kalim të kufirit me letërnjoftime do të duhej të implementohej pa probleme apo jo?
Rada Trajkoviq: Duke marrë parasysh se liderët e Serbisë dhe Kosovës – Vuçiq dhe Kurti – janë të dy personazhe mjaft të paqëndrueshëm, është e vështirë të ndihemi të sigurt për gatishmërinë e tyre për t’iu përmbajtur marrëveshjeve. Megjithatë, meqenëse autoritetet e larta ndërkombëtare e kanë mbështetur marrëveshjen për ID-të, pres që ajo të zbatohet pa probleme dhe pa incidente. Si Kurti, ashtu edhe Vuçiq, padyshim që u pëlqen të jenë në pushtet dhe dyshoj se ata do të rrezikonin të ardhmen e tyre politike duke mos respektuar figurat ndërkombëtare që kanë lehtësuar dhe ndërmjetësuar këtë marrëveshje.
Por të mos harrojmë se kjo marrëveshje ishte rezultat i presionit ndërkombëtar. Vuçiq dhe Kurti nuk treguan shumë vullnet të mirë për të gjetur një marrëveshje vetë. Kurti – pavarësisht se është i vetëdijshëm për dobësinë ekonomike dhe të sigurisë së Kosovës përballë Serbisë – është përpjekur të përfitojë nga prania e NATO-s në Kosovë dhe të bëjë lëvizje provokuese nga pas atij muri “imuniteti”. Nga ana tjetër, Serbia – e cila është gjithashtu e vetëdijshme për fuqitë e saj përballë Kosovës – nuk është e përgatitur të hyjë në konflikt të drejtpërdrejtë me forcat e NATO-s. Megjithatë, është shqetësuese që kemi dy liderë nga të dyja palët, të cilët janë të përgatitur të përshkallëzojnë situatën për çështje të tilla të vogla. Si serbët ashtu edhe shqiptarët duket se këto ditë mbështeten më shumë tek NATO-KFOR-i për t’i mbajtur ata të sigurt sesa tek udhëheqësit e tyre. Dhe kjo është një situatë shumë shqetësuese.
Kosova do të zbatojë vendimin e saj për ndërrimin e targave, Lista Srpska tha se nuk do t’i pranojë ato? A mundet të gjendet një marrëveshje, ka dy muaj afat, po ashtu Vuçiq ka mjaftueshëm fuqi për ta bindur serbët që t’i pranojnë targat RKS. A do të pranojë Vuçiq që tabelat RKS të kalojnë nëpër Serbi?
Rada Trajkoviq: I gjithë diskursi rreth targave është përshkallëzuar në mënyrë të panevojshme në një nivel të tillë që tani kam frikë për sigurinë e njerëzve përkatësia etnike e të cilëve është lehtësisht e identifikueshme përmes targave të makinave të tyre. Ka pasur aq shumë propagandë dhe indoktrinim nga të dyja palët, saqë me të vërtetë shqetësohem për lirinë e lëvizjes së njerëzve. Shqiptarët nga Kosova që duan të udhëtojnë përmes Serbisë me targat e tyre RKS, tani mund të ndihen si shënjestër, ndërsa serbët nga veriu i Kosovës që kërkojnë të kalojnë nëpër pjesën tjetër të Kosovës me targa KS mund të ndjehen të njëjtën mënyrë. Udhëheqësit e papërgjegjshëm i kanë kthyer targat e makinave në një mënyrë për të synuar njerëzit për përkatësinë e tyre etnike, dhe kjo është një çështje reale. Prandaj, ne duhet të gjejmë një zgjidhje që do të jetë unifikuese: na duhen targa që do të përdoren nga të gjithë në Kosovë dhe që nuk do të sinjalizojnë menjëherë përkatësinë etnike të shoferit. Unë sinqerisht shpresoj se do të ketë mençuri të mjaftueshme nga të gjitha anët për ta bërë këtë të ndodhë dhe se siguria dhe lëvizja e lirë e njerëzve do të fitojë mbi çdo konsideratë politike.
Pasi u tha nga Escobar se Asociacioni do të jetë tema e radhës në dialog dhe një qëndrim i mëhershëm i tij se duhet të jetë në përputhje me Kushtetutën e Kosovës, a mendoni se Kurti do të pranojë të krijojë një Asociacion fare dhe Serbia a do ta pranojë një Asociacion në përputhje me Kushtetutën e Kosovës.
Rada Trajkoviq: Interpretimi i Kurtit për Kushtetutën e Kosovës është mjaft fleksibël dhe në përputhje me ideologjinë e tij. Këtë veçori shqetësuese të tij i kemi parë në shembullin e Manastirit të Deçanit. Më duket se Kurti ka disa çështje me kushtetutën, veçanërisht në lidhje me të drejtën për komunitetin serb. Por ajo që Kurti nuk dëshiron të njohë është fakti se këto të drejta për komunitetin tonë erdhën si rezultat i persekutimit të rëndë të pasluftës. Të mos harrojmë se komunat serbe u krijuan pasi i dërguari i posaçëm i OKB-së, Kai Eide, përfundoi në raportin e tij se serbët e Kosovës nuk ishin në gjendje të plotësonin nevojat e tyre administrative për shkak të diskriminimit të atëhershëm të hapur institucional. Në atë kohë komuniteti ynë ishte i diskriminuar në bazë të përkatësisë etnike; Prandaj, Kurti duke thënë se çështjet me të cilat ballafaqohen serbët e Kosovës nuk kanë të bëjnë me përkatësinë etnike është absurde dhe sinqerisht fyese.
Që kur erdhi në pushtet, Kurti ka qenë i përkushtuar për të rikthyer progresin e Kosovës në multietnicitet dhe për t’i privuar komunitetin tonë të drejtat tona të fituara me mund. Për komunitetin serb të Kosovës, Kurti po bëhet ai që ishte Millosheviqi për shqiptarët e Kosovës: dikush që ju merr të drejtat në vend që t’ju respektojë dhe vlerësojë si qytetarë. Millosheviqi fliste për ligjvënës, “shqiptarë të ndershëm” dhe, ngjashëm, Kurti tani flet për “serbë të ndershëm” që nuk duan më shumë të drejta dhe janë kundër Asociacionit të Komunave Serbe. Për hir të komunitetit tonë, le të shpresojmë se ngjashmëritë me Millosheviqin do të ndalen këtu. Unë besoj se ekziston një zgjidhje e mirë për Asociacionin. Në këtë kontekst, vëzhgimi i z. Escobar se ka shumë shembuj evropianë që Asociacioni mund të ndjekë është i shkëlqyer. Evropa është e famshme për aftësinë e saj për të ruajtur dhe inkurajuar multietnicitetin dhe për të lehtësuar jetën e komuniteteve ndërkufitare. Këta shembuj duhen ndjekur, veçanërisht pasi ne të gjithë synojmë të jemi një ditë pjesë e Evropës.
A është a vërtetë se me Asociacionin do të “zhdukeshin” problemet e serbëve të Kosovës siç thuhet shpesh nga Lista Srpska?
Rada Trajkoviq: Unë as nuk do të komentoja asgjë që thotë Lista Srpska. Ata nuk kanë mandat demokratik për të folur në emër të komunitetit tonë. Elementet e tyre janë represioni dhe totalitarizmi, andaj edhe ata janë një nga problemet me të cilat ballafaqohen aktualisht serbët e Kosovës.
U tha se në takimin e fundit në Bruksel janë diskutuar elemente të marrëveshjes Kosovë – Serbi, pasi diçka e tillë ka ndodhur a mendoni se jemi afër një kohe për marrëveshje finale?
Rada Trajkoviq: Edhe pse disa aktorë ndërkombëtarë janë të etur për të ndërmjetësuar marrëveshjen përfundimtare, unë ende besoj se kjo nuk duhet të nxitohet para se Kosova dhe Serbia të stabilizohen plotësisht nga pikëpamja e sigurisë. Sipas mendimit tim, është thelbësore të sigurohet që Serbia të jetë plotësisht në linjë me NATO-n përpara se të arrihet ndonjë marrëveshje përfundimtare. Edhe Kosova edhe Serbia duhet të jenë pjesë e të njëjtës infrastrukturë të sigurisë. Përndryshe, potenciali për destabilizim do të mbetet, pavarësisht nga zgjidhja. Vitet e fundit ka pasur shumë propagandë malinje në Serbi, e drejtuar kryesisht ndaj brezit të ri. Prandaj, kam frikë se pa anëtarësimin e plotë në NATO si për Serbinë ashtu edhe për Kosovën para se të arrihet marrëveshja përfundimtare, potenciali për konflikt të dhunshëm do të mbetet një mundësi.
Si e shihini deklaratën e Escobar se në Beograd duhet ta harrojnë shprehjen “Kosova është Serbi”?
Rada Trajkoviq: Kjo është një deklaratë e një diplomati amerikan që respekton pozicionin e vendit të tij. Megjithatë, kjo deklaratë nuk është e lehtë për ta gëlltitur për shumë serbë, veçanërisht për ata më të rinj.
Prandaj, më tepër do të theksoja gjysmën e dytë të deklaratës së z. Escobar: se edhe Serbia edhe Kosova janë Evropë. Ne duhet të përqendrohemi në atë që JEMI në vend të asaj që NUK JEMI. Prandaj, unë e shoh deklaratën e z. Escobar më shumë si një ftesë për të gjithë ne – si serbët ashtu edhe shqiptarët – për të sfiduar perspektivat tona të vjetra dhe për të marrë një pamje të re për çështjet me të cilat po përballemi. Shikoni përpara sesa prapa – dhe ndoshta gjeni mënyra të reja për të dalë nga problemet tona.
