Duke qenë se i pandehuri është autor i veprës penale të vrasjes dhe në këtë mënyrë ka njohuri se si është kryer vepra penale vrasja, dëshmia e tij është një mjet provues mjaft i rëndësishëm. Mirëpo, edhe dëshmia e të pandehurit është mjet për realizimin e funksionit mbrojtës.
Nëse i pandehuri është aktiv gjatë marrjes në pyetje, ku deklarimet e tij i mbështet me fakte, të cilat janë në favor ose kundër tij, deklarata e të pandehurit do të jetë aq më tepër një mjet provues.
Dëshmia e të pandehurit mund të përkufizohet si deklaratë që ai jep në atë cilësi për veprën penale për të cilën akuzohet dhe çështje të tjera të çështjes penale që është objekt i gjykimit.
Domethënë, nëse i pandehuri vendos të dëshmojë, dëshmia e tij mund të pasqyrohet në rrëfim ose mohim.
Duke rrëfyer, i pandehuri paraqet faktet me të cilat dëshmon faktet e kontestuara juridikisht relevante dhe faktet tjera për veprën penale dhe rrethanat se ai është kryerës i veprës penale.
Rrëfimi i të pandehurit në procedimin penal për vrasje nuk ndodh aq shpesh, vetëm në rastin kur i pandehuri është i “presionuar” nga provat kundër tij (rrëfimi i pashmangshëm) ose në disa raste kur kryesi i kësaj vepre penale është i gatshëm të rrëfejë vrasjen për tu “liruar” nga ndërgjegjja (rrëfim nga motive altruiste).
Në shumicën e rasteve të vrasjeve, kemi mohimin e të pandehurit, në thelb të të cilit kontestohen pretendimet e prokurorisë. Në disa procedura penale për vrasje, mohimi i të pandehurit mund të përfaqësojë një rrethanë rënduese në vërtetimin e së vërtetës për shkak të një numri të madh të provave kontradiktore, të cilat sigurisht mund të funksionojnë në favor të të pandehurit.
Megjithatë, i pandehuri mund të paraqesë fakte që i sjellin dobi. Alibi është mohimi i argumentuar nga i pandehuri se ka kryer vepër penale, që konsiston në faktin se i pandehuri ka qenë në kohën e kryerjes së veprës penale në ndonjë vend tjetër.
Gjithashtu, mohimi i të pandehurit mund të jetë i tillë që ai të mohojë vetëm disa pjesë të rrëfimit të tij të dhënë më parë, me ç’rast mohimi mund të konsistojë në mohimin e fakteve që përmbajnë veçori thelbësore të veprës penale të njohur, ashtu që e tërë vepra penale të hidhet nëse një fakt i tillë nuk e konsideron të provuar.
Si shembull i mohimit të veçorive thelbësore të krimit, mund të citojmë një grua që ka rrëfyer vrasjen e foshnjës, duke mohuar faktin e pranuar tashmë të rëndësishëm që fëmija ka jetuar. Në këtë rast do të konsiderohet se është mohuar e gjithë rrëfimi.
Po kështu, mohimi i një rrëfimi të dhënë më parë mund të konsistojë në faktin se i pandehuri për vrasje mohon një fakt të caktuar, i cili shkakton një shkallë më të madhe dënimi, si p.sh. rasti i vrasjes në mënyrë tinëzare ku i pandehuri mohon faktin se e ka privuar nga jeta viktimën fshehurazi dhe fshehurazi në një moment kur viktima nuk e ka pritur.
Seanca e të akuzuarit (për vrasjen e kryer) përbëhet nga dy pjesë. Në pjesën e parë merret informacion për të pandehurin, i cili përcakton identitetin e të pandehurit dhe njihet me personalitetin e tij. Më pas, të pandehurit për vrasje, si dhe çdo të pandehuri tjetër, i paraqiten disa të drejta dhe detyra që kanë.
Pjesa e dytë e seancës është seanca për ngjarjen penale.
Kur i pandehuri merret në pyetje për herë të parë, do t’i kërkohet emri dhe mbiemri, numri i sigurimeve shoqërore, pseudonimi nëse ka një, mbiemri dhe mbiemri i prindërve, mbiemri i vajzërisë së nënës së tij, ku ka lindur, ku ai jeton, dita, muaji dhe viti i lindjes, kombësia e kujt është, profesioni i tij, si janë rrethanat e tij familjare, a është i shkolluar, çfarë shkollash ka kryer, nëse, ku dhe kur ka shërbyer në ushtri, d.m.th. nëse mban gradën e nënoficerit rezervë, oficerit apo ushtarakut, nëse mbahet në evidencën ushtarake dhe në cilin organ përgjegjës për çështjet e mbrojtjes, nëse është dekoruar, cili është statusi i tij pasuror, më tej, kur dhe pse është gjykuar, nëse dhe kur e ka vuajtur dënimin dhe nëse ndaj tij po zhvillohet procedura për ndonjë vepër tjetër penale.
Duke konstatuar identitetin e tij, atij i paraqiten të drejta dhe detyra të caktuara. Përkatësisht, i pandehuri (për vrasje) njoftohet nga gjykata për detyrimin që gjithmonë t’i përgjigjet thirrjes së gjykatës dhe të njoftojë menjëherë çdo ndryshim të adresës ose qëllimin për ndryshim të vendbanimit, dhe në fund paralajmërohet për pasojat e ndonjë mospërmbushja e këtyre detyrave.
Pastaj i pandehuri mësohet se mund të marrë një avokat mbrojtës, i cili mund të marrë pjesë në seancën e tij dhe se deklarata e të pandehurit mund të përdoret kundër tij si provë.
I pandehuri për veprën penale të vrasjes së rëndë duhet të ketë avokat, që me fjalë të tjera do të thotë se nëse nuk e zgjedh vetë avokatin, avokati do të caktohet sipas detyrës zyrtare.
Gjithashtu, si një nga arsyet për caktimin e mbrojtësit sipas detyrës zyrtare është edhe fakti që të pandehurit i është caktuar masa e paraburgimit. Duke qenë se gjykata ka krijuar një praktikë të caktimit të paraburgimit për autorin e çdo forme të veprës penale të vrasjes, mbrojtësi do t’i caktohet sipas detyrës zyrtare të pandehurit për vrasje të zakonshme ose të thjeshtë, me kusht që i pandehuri të mos e zgjedhë vetë. Nëse një i mitur kryen ndonjë krim, përfshirë vrasjen, ai duhet të ketë një avokat.
Më pas i pandehuri do të informohet për krimin për të cilin akuzohet (në rastin tonë, krimi i vrasjes), për shkaqet e dyshimit ndaj tij dhe se ai nuk është i detyruar të paraqesë kundërshtimin e tij. Gjithashtu, i pandehuri do të informohet se nuk është i obliguar t’u përgjigjet pyetjeve dhe do të ftohet të paraqesë mbrojtjen e tij nëse dëshiron.
Po kështu, i dyshuari që e kërkon do t’i lejohet të lexojë kallëzimin penal, raportin e hetimit, gjetjet dhe mendimin e ekspertit dhe kërkesën për hetim menjëherë para seancës së parë.
Për çështjen penale të vrasjes, pyetja kryesore do të ishte: “A nuk e vrave Ferizin me këtë armë?”, ndërsa pyetja kryesore do të ishte: “Kur e vratë viktimën, ku ishte arma e fshehur?”.
I pandehuri, i cili dëshiron të paraqesë mbrojtjen e tij, dëgjohet gojarisht për ngjarjen kriminale, gjatë së cilës ai mund të përdorë shënimet e tij.
Gjatë seancës, i pandehuri i lejohet të deklarohet pa pengesë për të gjitha rrethanat kundër tij dhe të paraqesë të gjitha faktet që përdoren për mbrojtjen e tij. Pas paraqitjes së të pandehurit, atij i bëhen disa pyetje nëse është e nevojshme të plotësohen disa zbrazëtira ose të hiqen kontradiktat apo paqartësitë në paraqitjen e tij.
Ligjvënësi e ndaloi shprehimisht parashtrimin e pyetjeve sugjestive (përmbajnë se si duhet t’u përgjigjen) dhe pyetjeve mashtruese (ata supozojnë se i pandehuri ka pranuar diçka që ai në fakt nuk e ka pranuar).
Për krimin e vrasjes, pyetja kryesore do të ishte: “Nuk e vrave Ferizin me këtë armë?”, ndërsa pyetja e robërisë do të ishte: “Kur vrave viktimën, ku ishte arma e fshehur?”.
Duke qenë se personi i akuzuar për vrasje në një numër të madh rastesh gjatë dëshmisë së tij do të deklarojë fakte që nuk janë në përputhje me ngjarjen e vërtetë kriminale, përkatësisht nuk janë në përputhje me faktet e paraqitura nga dëshmitari, mund të ndodhë që i pandehuri ballafaqohet me dëshmitarin ose me një të akuzuar tjetër.
Gjithashtu, të pandehurit i tregohen rastet që kanë të bëjnë me veprën penale të kryer për qëllime identifikimi.
Mund të ndodhë që i pandehuri për vrasje të mos e di gjuhën në të cilën zhvillohet procedimi penal, sepse është shtetas i huaj. Në këtë rast, seanca do të zhvillohet përmes një përkthyesi.
Ndonëse rasti që vrasësi është i shurdhër ndodh rrallë, ligjvënësi ka paraparë që në këtë situatë të pandehurit t’i bëhen pyetje me shkrim, ndërsa ai të përgjigjet me gojë.
Mirëpo, kur i akuzuari për vrasje hesht, pyetjet bëhen me gojë, ndërsa përgjigjet do të jepen me shkrim.
