Gokhan Ergocun
Türkiye përjetoi zhvillime të shumta në fushën e teknologjisë dhe mbrojtjes në vitin 2022 mes zhvillimeve globale nga efektet e pandemisë së koronavirusit deri te lufta Rusi-Ukrainë, shkruan Anadolu Agency (AA).
Ndërsa bota përballet me procesin e rimëkëmbjes nga pandemia, masat e ashpra kineze të mbylljes, të cilat së fundmi u lehtësuan, prekën shumë sektorë, veçanërisht prodhimin e çipave.
Në këtë periudhë, kompanitë e teknologjisë dhe mbrojtjes të Türkiye-s ndërmorën hapa të rëndësishëm, duke përfshirë marrëveshje të rëndësishme bashkëpunimi, produkte të fundit dhe marrëveshje eksporti.
Eksportet e teknologjisë dhe mbrojtjes
Türkiye pritet të mbyllë vitin 2022 me eksporte të mbrojtjes prej 4 miliardë dollarësh, tha presidenti së fundmi ndërsa produktet e teknologjisë së lartë dhe të mesme përbëjnë 36 për qind të eksporteve të përgjithshme prej 209,4 miliardë dollarë gjatë periudhës janar-tetor.
Këtë vit, kompanitë e mbrojtjes dhe teknologjisë eksportuan produkte të teknologjisë së lartë, si eksporti i helikopterit të Industrive Turke të Hapësirës Ajrore (TAI) i quajtuar Atak, në Filipine në mars.
Baykar, prodhuesi i famshëm turk i dronëve, njoftoi në fillim të këtij viti se numri i vendeve ku po eksportohet droni i tyre Bayraktar TB2 është rritur në 24.
Kompania ka kapacitetin të prodhojë 200 Bayraktar TB2 në vit, por planifikon të rrisë kapacitetin në 500 në 2023.
Baykar i dha Ukrainës një Bayraktar TB2 pasi mësoi për fushatën e Lituanisë për mbledhjen e fondeve në qershor për të blerë një dron për fqinjin e saj të sulmuar.
Raporti i Institutit Ndërkombëtar të Kërkimit të Paqes në Stokholm tregoi se dy kompani turke ishin në mesin e 100 kompanive më të mira të mbrojtjes, Aselsan dhe TAI, me shitje përkatësisht prej 2,16 miliardë dhe 1,2 miliardë dollarësh në 2021.
Sipas hulumtimeve të kryera këtë vit, gama e sektorit të video-lojërave të Türkiye-s është rritur në 1,2 miliard dollarë në vitin 2021.
Produkte të reja
Vitet e fundit, Türkiye projekton dhe prodhon shumë teknologji të nivelit të lartë, veçanërisht në fushën e aviacionit.
Në tetor, Ben Wallace, sekretari i mbrojtjes i Britanisë, tha se mjetet ajrore pa pilot (UAV) të Türkiye-s ishin bërë një “ndryshues i lojës” në luftën moderne.
Roketsan, prodhuesi kryesor i raketave turke, prezantoi raketën e re kryqëzuese “Cakir”, ndërkaq në periudhën e ardhshme pritet edhe testimi i saj.
Me një rreze prej mbi 150 kilometrash, raketa e kryqëzuese do të jetë në gjendje të lëshohet nga avionë me krahë fiks dhe rrotullues, dronë luftarakë, mjete taktike tokësore dhe platforma detare.
Në prill, kompania turke e mbrojtjes Armelsan ekspozoi sonarin e saj të prodhimit vendor Nusrat-1915 për kërkimin e minave. Sonar ka aftësinë për të zbuluar dhe klasifikuar minat e ankoruara dhe tokësore.
Pushka e parë snajper e kalibrit të lartë KN-12 e Türkiye-s, e prodhuar nga Korporata e Industrisë Mekanike dhe Kimike me emrin KN-12, hyri në inventarin e Forcave të Armatosura Turke në qershor.
Motori i parë vendor turbofan në Türkiye i cili është gjithashtu motori më i fuqishëm i prodhuar në vend, u ekspozua në ngjarjet teknologjike gjatë vitit.
Motori do të dalë në treg në fillim të vitit 2023.
Si një nga arritjet më të rëndësishme, Baykar këtë vit prezantoi avionin e tij luftarak pa pilot Bayraktar Kizilelma (molla e kuqe).
Avioni, i cili së fundmi ka kryer testet e para, është vështirë për t’u vërejtur dhe ka shpejtësi hipersonike.
Në mars të këtij viti, Baykar testoi gjithashtu mjetin e dytë ajror pa pilot, Bayraktar Akinci B.
Modeli i mëparshëm Akinci A ishte me 900 kuaj fuqi, kurse modeli i ri ka 1.500 kuaj fuqi me dy motorë me nga 750 kuaj fuqi.
Akinci B është droni i armatosur më i fuqishëm dhe më i aftë për luftim në klasën e tij në botë.
Një tjetër zhvillim i rëndësishëm ishte ai në fabrikën Togg, e cila është marka e parë e makinave elektrike në Türkiye. Makina e parë elektrike vendore e Türkiye ka hyrë në prodhim masiv që nga tetori, kurse projekti u lançua në vitin 2018.
Duke filluar me projektin në 2018, Togg filloi fazën e prodhimit masiv tetorin e kaluar.
Togg do të shfaqet në treg në tremujorin e parë të 2023 me SUV-in e tij.
Në shtator, mjeti lundrues sipërfaqësor i armatosur pa pilot (USV) i prodhimit turk kreu provën e parë në det.
I zhvilluar nga kompanitë turke të mbrojtjes Havelsan dhe Yonca-Onuk, Sancar USV pritet të përmbushë shumë nga kërkesat e ushtrisë turke.
Një tjetër USV, i quajtur Marlin, i cili u zhvillua dhe u prodhua në mënyrë indigjene në Türkiye, demonstroi aftësitë e tij në një stërvitje të NATO-s në shtator në Portugali.
Ai u zhvillua nga gjigandi turk i mbrojtjes Aselsan dhe kantieri detar Sefine në provincën veriperëndimore Yalova nën koordinimin e Presidencës së Industrive Turke të Mbrojtjes. Mjeti mori pjesë në stërvitje me rreth 100 mjete të tjera ajrore dhe detare pa pilot.
Studime, ngjarje, marrëveshje
Republika e Türkiye-s kryen gjithashtu disa kërkime shkencore dhe organizon një sërë ngjarjesh të rëndësishme në sektorët e teknologjisë dhe mbrojtjes.
Türkiye ndërmori hapat e parë dërgimin e misionit në hapësirë këtë vit, duke nisur një kërkim për kandidatët më të mirë të astronautëve.
Agjencia Turke e Hapësirës dhe kompania hapësinore amerikane Axiom nënshkruan gjithashtu një marrëveshje në shtator për dërgimin e misionit të parë të drejtuar nga Türkiye në hapësirë në shtator.
Nga ana tjetër, një ekip turk shkencor dhe kërkimor prej 20 anëtarësh shkoi në Antarktidë për të kryer kërkime në kuadër të ekspeditës së 6-të të Antarktidës.
Brenda 46 ditësh, duke filluar nga shkurti, ekipi kreu 14 projekte të ndryshme.
Ngjarja më e madhe teknologjike në Türkiye, TEKNOFEST, u organizua sërish këtë vit në gusht në provincën e Detit të Zi, Samsun.
Duke tërhequr më shumë se 900 mijë vizitorë, ngjarja përbëhej nga konkurse teknologjike në më shumë se 40 kategori të ndryshme, duke përfshirë gjysmëpërçuesit, dronët, satelitët, raketat, robotikën dhe inteligjencën artificiale. Teknofest këtë vit organizoi për herë të parë një event jashtë vendit, në Azerbajxhan. Në ngjarjen në Baku, e cila zgjati katër ditë, ajo u vizitua nga rreth 300 njerëz.
Gjatë aktivitetit u diskutuan një sërë temash, duke përfshirë autonominë në hapësirë, komercializimin e hapësirës dhe përdorimin e hapësirës për sfidat ndërkombëtare të sigurisë.
Në tetor në Istanbul u organizua takimi i madh turk i mbrojtjes, SAHA Expo.
Veprimtaria promovoi produktet kryesore të mbrojtjes nga Türkiye dhe vende të tjera dhe priti zyrtarë të lartë qeveritarë dhe ushtarakë nga shumë vende, ku edhe u nënshkruan disa marrëveshje të rëndësishme bashkëpunimi.
Pas nismës së Türkiye-s për helikopterin e parë pa pilot, Alpin, Titra Teknoloji forcoi praninë e saj në aviacionin civil dhe mjetet ajrore pa pilot duke lidhur një marrëveshje bashkëpunimi strategjik me Cicare, një nga kompanitë kryesore të prodhimit të helikopterëve në botë, në maj.
Në një marrëveshje tjetër, Türkiye dhe EBA-ja nënshkruan dy memorandume mirëkuptimi në sektorin e mbrojtjes në maj.
Kompania e aviacionit dhe navigimit, Keyvan Havacilik, nënshkroi një marrëveshje me prodhuesin e avionëve me bazë në SHBA, General Electric (GE) Aerospace.
Kompania turke do të ofrojë bazën e të dhënave të saj të aviacionit dhe navigimit për linjat ajrore dhe operatorët që përdorin sistemet e GE Aerospace.
Planet për vitin 2023
Vitin e ardhshëm, Türkiye do të bëjë hapa të rëndësishëm në prodhimin e mbrojtjes në 100-vjetorin e Ditës së Republikës.
Aeroplani Luftarak Kombëtar (MMU), i cili është projekti më i rëndësishëm teknologjik në Türkiye dhe zhvillohet nga kompania TAI, do të dalë nga hangari më 18 mars 2023 për të kryer testet në terren.
MMU do të zëvendësojë avionët F-16, të cilët janë planifikuar të hiqen gradualisht nga përdorimi deri në vitin 2030. Fluturimi i tij i parë pritet të bëhet në vitin 2025, kurse operimet do t’i fillojë në vitin 2028.
Hurjet, një avion stërvitës dhe avion i lehtë luftarak, do të bëjë gjithashtu fluturimin e tij të parë më 18 mars 2023.
Ai do të kryejë teste fluturimi me katër prototipa dhe do të arrijë nivelin ku mund të kryejë detyrën e parë në vitin 2025.
Një tjetër ngjarje e rëndësishme në këtë periudhë do të jetë fluturimi i parë i helikopterit luftarak të klasit të rëndë Atak-2.
TAI do të bëjë gjithashtu dorëzimin e parë të helikopterit multi-funksional Gokbey, i cili ka një kapacitet të lartë ngarkese.
TCG Anadolu, e cila do të jetë anija më e madhe luftarake e Türkiye-s, po përgatitet gjithashtu t’i bashkohet flotës turke.
