Pra, dy brohoritje për demokracinë, një sepse pranon shumëllojshmëri dhe dy sepse lejon kritikat ,në vitin 1939, përpara se lufta midis demokracisë dhe totalitarizmit t’i vinte flakën botës perëndimore. A do të kishte shtuar Fosteri një nxitim nëse do ta dinte se në atë luftë, demokracia do të triumfonte përfundimisht, të paktën në Frontin Perëndimor? Dyshoj, sepse Foster donte vetëm të lëshonte një brohoritje të tretë kur përfshihej dashuria. Dhe ai nuk e perceptonte dashurinë në demokraci, e cila, sipas tij, ishte vetëm “më pak e urryer se format e tjera bashkëkohore të qeverisjes”.
Demokracia është një ndërtim që pajton qytetarët me qeverinë e tyre. Në teorinë politike demokratike, autoriteti i qeverisë rrjedh nga mbështetja që popullsia është e gatshme të mbledhë. Qytetarët janë lojtarët themelorë të demokracisë: qeveria i vëzhgon, punon për ta dhe sigurisht nuk vendos pa ta. Legjitimiteti për veprimin e qeverisë duhet të bazohet në pëlqimin e qytetarëve, në deklaratat e votuesve. Ky konstrukt formal demokratik meriton vlerësim, por ende flet pak për përmbajtjen e veprimit të qeverisë, e lëre më për përfshirjen aktuale të qytetarëve në vendimmarrje. Shumë mund të shkojnë keq ende në një demokraci formale dhe pyetja është nëse njerëzit ndihen vërtet të përfaqësuar dhe a mund të ‘përjetojnë’ zgjedhjet politike. Për këtë nevojitet më shumë.
Së pari, kërkohet një sasi e caktuar besimi. Para e mbrapa: mes politikanëve që përcaktojnë veprimin e qeverisë nga njëra anë dhe qytetarëve nga ana tjetër. Demokracia duhet të ‘mbushet’ nga të dy grupet. Kjo kërkon një normativitet të caktuar. Demokracia nuk është një koncept bosh dhe pa vlera, siç pretendohej në epokën e Weimarit. Me fjalë të tjera: qytetarët dhe përfaqësuesit e tyre duhet të duan vërtet të kontribuojnë për një demokraci të shëndetshme dhe të qëndrueshme. Ata duhet të duan të marrin në konsideratë një interes më të madh se interesin e tyre. Për më tepër, vlen për të dyja, ndoshta në mënyrë të barabartë, se ata duhet të përgatiten për të mos lejuar që kontradiktat të rriten shumë. Aty ku është e mundur, të gjithë duhet të bëjnë çmos për të kapërcyer kontradiktat me kompromise, në mënyrë që shoqëria të jetë e qëndrueshme. Shoqëria demokratike formon një bashkësi vlerash që qëndron ose bie me një moderim të caktuar.
Kjo mund të jetë e devotshme, dhe sigurisht më e lehtë të thuhet sesa të bëhet. Por kushdo që përballet sot me realitetin e ashpër të polarizimit në shoqëri dhe parlament, e kupton se demokracia është nën presion serioz pikërisht për mungesën e këtij qëndrimi bazë në pjesë të popullsisë dhe në krahët politikë. Kontradiktat sociale dhe mosbesimi ndaj qeverisë po fryhen të papenguara në kanalet e rrjeteve sociale, ndër të tjera. Kritika e përmbajtjes së politikës, për shembull politika e koronës, ndonjëherë shpejt kthehet në mosbesim ndaj institucioneve dhe në flakërim të njerëzve që mishërojnë institucionet. Toni i radikalizuar në debatin publik po nxit gjithashtu dezinformimin dhe ato që unë i quaj “të vërteta të rreme”. Është e pamundur të thuhet paraprakisht se sa i madh do të jetë dëmi për demokracinë. Zhgënjimi është një disavantazh i rrënjosur i sistemit tonë demokratik, siç e dinte Menno ter Braak tetëdhjetë e pesë vjet më parë. Sugjerimi i barazisë dhe trajtimit të barabartë që është pjesë e strukturës demokratike të vendit tonë nuk mund të realizohet gjithmonë në praktikë. Njerëzit mund të zemërohen për këtë, por në demokraci zgjedhjet janë mënyra logjike dhe legjitime për këtë zemërim. Për më tepër, ka edhe mekanizma të tjerë korrigjues që e bëjnë demokracinë tonë një shtet kushtetues, si gjyqësori i pavarur, kontrolli dhe sanksionet politike, një shtyp i lirë dhe kritik.
Për momentin, besoj se shteti ynë kushtetues demokratik është mjaft jetik për t’i bërë ballë shkeljeve dhe dëmtimeve thelbësore. Por kjo nuk ndodh automatikisht. Shteti kushtetues demokratik do të duhet të zhvillojë strategji dhe perspektiva të synuara për veprim për të forcuar qëndrimin bazë për të cilin fola dhe për t’i mbajtur qytetarët të përfshirë në mënyrë aktive dhe konstruktive në organizimin e shoqërisë pluraliste. Për shembull, do të duhet të bëhen përpjekje aktive për të luftuar manipulimin e fakteve dhe fushatat dixhitale që përhapin urrejtje, inat dhe ndjenja antidemokratike. Kjo nuk është një detyrë e lehtë. E njëjta gjë mund të thuhet për një standardizim të mëtejshëm të procesit politik brenda demokracisë parlamentare. Për një kohë të gjatë kemi ushtruar përmbajtje të madhe në kërkesat publike që duhet t’u bëhen partive politike. Në fund të fundit, këto janë organizata private të qytetarëve. Për sa më përket mua, pyetja nuk është nëse, por si merr formë pjesëmarrja qytetare. Kur i kontribuon realisht besimit dhe si të shmangim zhgënjimin dhe tensionin e tepërt midis kontributit të grupeve të qytetarëve dhe fjalëve të organeve politike, të cilat në fund të fundit janë të legjitimuar në mënyrë demokratike? Së fundi, do të doja të bëja disa komente për këtë. Në radhë të parë i referohem normës kushtetuese që shtetet e përgjithshme duhet të promovojnë interesin e përgjithshëm. Deputetët nuk përfaqësojnë vetëm mbështetësit e tyre dhe nuk u shërbejnë vetëm interesave specifike, por përfaqësojnë të gjithë popullsinë. Pikërisht për këtë ka një ndalim të urdhrave përfaqësuesit e popullit nuk janë kuaj në frenat e grupeve të caktuara elektorale. Natyrisht, kjo nuk do të thotë se ata nuk do të marrin parasysh pikëpamjet e partisë apo të organizatave shoqërore, sikurse një marrëveshje koalicioni mund të shërbejë si udhërrëfyes p.sh. Megjithatë, ajo që ka rëndësi është liria themelore për të mos e bërë këtë.Prandaj, Shtetet e Përgjithshme përfaqësojnë të gjithë popullin, por ky përfaqësim nuk është më i thjeshtë për shkak të zhdukjes së shtyllave që dominuan politikën holandeze për një kohë të gjatë. Për të përdorur një imazh nga Hans van Mierlo: tani që kolonat janë rrëzuar, çatia e demokracisë po lundron. Votuesit nuk janë më të lidhur me kontekstet sociale në të cilat janë rritur, në të cilat punojnë dhe socializohen; ata zvarriten dhe zgjedhin në një kohë, ad hoc, pa i përkasin asnjë rryme. Kjo nuk është domosdoshmërisht e mirë apo e keqe, por promovon fragmentimin, ashtu si humbja e legjitimitetit për partitë politike klasike. E përmbledhur shkurtimisht, Komisioni Shtetëror-Remkes ishte i mendimit se edhe përfaqësimi përmbajtësor dështon për shkak të këtij zhvillimi. Mendimet e disa votuesve, për shembull për migrimin, thuhet se nuk dëgjohen mjaftueshëm në parlament.Përveç kritikave të mundshme ndaj këtij koncepti të përfaqësimit, më duket e qartë se lidhja mes votuesve dhe parlamentit është vënë nën presion dhe se përfshirja po vuan si pasojë. Pakënaqësia nuk lidhet vetëm me natyrën e vendimmarrjes politike, por edhe me distancën nga vendimmarrësit.
Për të ndryshuar rrjedhën, mund të parashikohej një theksim më i madh i personit të përfaqësuesit në sistemin tonë zgjedhor, megjithëse kjo sjell edhe disavantazhe. Pjesëmarrja më e madhe dhe më e mirë mund të japë gjithashtu një përgjigje ndaj këtij presioni dhe të kontribuojë në rritjen e legjitimitetit. Kjo pjesëmarrje mund të marrë formë në forma pak a shumë të drejtpërdrejta. Në të gjitha variantet, është gjithsesi e rëndësishme të kemi parasysh parimet bazë të demokracisë sonë përfaqësuese dhe të mos i ulemi shumë. Në të ardhmen e afërt, për shembull, autoriteti kushtetues do të duhet të vendosë nëse në vendin tonë do të pranohet një referendum ligjor korrigjues detyrues. Me këtë, siç e quajti komiteti shtetëror, mund të ndërtohet një valvul shtesë për pakënaqësinë sociale. Megjithatë, zbatimi i tij duhet të kufizohet në përjashtimin që konfirmon rregullin e vendimmarrjes përfaqësuese, dhe nuk e lë mënjanë
…
