4
Shkup, 28 prill – Transparenca është hapi i parë për të thënë se shoqëria është e gatshme të luftojë korrupsionin. Lufta kundër korrupsionit dhe krimit të organizuar nuk duhet të jetë një fushatë dhe nuk duhet të zgjasë për një periudhë të shkurtër kohe. Për të luftuar në mënyrë më efektive korrupsionin, pjesë e mekanizmave është futja e aksesit në të dhënat nga regjistrat e bizneseve në vend, integrimi në Sistemin Evropian për Ndërlidhjen e Regjistrave të Bizneseve, ngritja e Qendrës së të Dhënave Kërkimore pranë Entit Shtetëror të Statistikave, si dhe inkuadrimi e një kornize të integruar për parandalimin e korrupsionit në sektorin publik dhe privat.
Këto janë një pjesë e rekomandimeve nga sesioni i grupit punues 6 – Kundër korrupsionit (Kapitujt 5 – prokurimi publik, 18 – statistikat, 32 – kontrolli financiar) të Konventës Kombëtare të BE-së në Maqedoninë e Veriut me temë “Lufta kundër korrupsionit përmes transparencës dhe llogaridhënies: Rekomandime dhe mundësi në Republikën e Maqedonisë së Veriut përmes perspektivës së praktikave evropiane”.
Drejtori i Policisë Financiare, Sllobodan Ivanovski, theksoi se transparenca dhe llogaridhënia janë armiqtë më të mëdhenj të kësaj shoqërie, nëse jemi transparent tregojmë se nuk kemi asgjë për të fshehur.
“Për sa i përket transparencës dhe llogaridhënies, të gjitha institucionet duhet të jenë të hapura, dhe qytetarët duhet të dinë për rezultatet dhe gabimet tona. Ekspozimi i rasteve zgjon edhe qytetarët edhe mediat në sferën e procedurave, mediat më lehtë kanë qasje në informata dhe dokumentacion për një ngjarje penalo-juridike”, tha Ivanovski.
Ai theksoi se selektiviteti dhe mosveprimi janë vrasës të drejtësisë dhe abuzimet, përvetësimet dhe keqpërdorimet më të shpeshta ndodhin në fushën e prokurimit publik.
“Kemi dy pika këtu – pjesa e parë është me procedurën ku kemi manipulime tenderash, dhe pjesa e dytë është pjesa me zbatimin e kontratës, ku kërkohet ekspertizë dhe sidomos kur bëhet fjalë për procedura më të mëdha. Prokurimi publik është një sfidë për Policinë Financiare, e cila duhet të jetë gardiane e thesarit të shtetit. Pompimi i thesarit të shtetit më së shumti bëhet përmes prokurimit public”, tha ai.
Ai thekson se pas tragjedisë në Koçan, çdo zyrtar duhet të krijojë një perceptim të frikës nga ligji, e jo nga pushtetarët vendas që e vendosin veten mbi ligjin.
“Në të shumtën e rasteve, në mjedise më të vogla, një punonjës zyrtar i druhetnga një të “forti lokal” që mendon se është mbi ligjin. Askush nuk duhet të amnistohet, vetëm me një qasje të tillë mund ta zvogëlojmë shkallën e kriminalitetit”, tha Ivanovski. Ai trajtoi edhe problemin në Policinë Financiare të mospasjes së një sistemi të kontrollit të brendshëm. Ai theksoi gjithashtu se digjitalizimi është një nevojë urgjente kundër këtij problemi të flaktë, duke shtuar se Policia Financiare deri më tani ka lidhur memorandume bashkëpunimi me Byronë e Prokurimit Publik, Depozitën Qendrore dhe Ministrinë e Brendshme, të cilat do t’i lejojnë inspektorët të kenë akses në bazat e të dhënave, por kjo duhet të kontrollohet për të shmangur abuzimet.
Këshilltari Shtetëror për Çështje Evropiane dhe Koordinim, Dragan Tilev, tha se lufta kundër korrupsionit shkon paralelisht me krimin e organizuar dhe veprimi duhet të jetë frontal dhe t’i sulmojë këta armiq të shtetit.
“Krimi i organizuar ka depërtuar në institucione, korrupsioni nuk mund të ndodhë nëse nuk ka lidhje mes atyre brenda institucioneve dhe atyre jashtë që duan të abuzojnë me ta. Nëse do të praktikoheshin dhe zbatoheshin në tërësi dhe monitoroheshin rregulloret dhe standardet teknike evropiane, atëherë nuk do të ndodhte tragjedia në Koçan – ky duhet të jetë alarmi, që të mos përsëritet dhe të mos habitemi me një tragjedi të tillë”, tha Tilev.
Sipas tij, pavarësisht nëse do të fillojnë apo jo negociatat, ne kemi pranuar që do të ndërmarrim parimet dhe standardet evropiane dhe se lufta kundër korrupsionit nuk duhet të jetë një fushatë, që të zgjasë një periudhë të shkurtër kohore dhe të futet sërish në ato ujëra të turbullta, duke theksuar se duhet të mbahet në vazhdimësi dhe këtu rolin më të madh e ka sektori civil, i cili mund të japë një ndikim më të madh me prezencën e tij më të fuqishme.
Ai shtoi se që nga viti 2024, ne kemi qenë zyrtarisht pjesë e mekanizmit të sundimit të ligjit të BE-së për herë të parë dhe raportet bëhen çdo vit, ku një pjesë e mirë e tyre kanë të bëjnë me luftën kundër korrupsionit dhe krimit të organizuar.
Dragan Tevdovski, profesor në Fakultetin Ekonomik në Universitetin “Shën Cirili dhe Metodi” në Shkup, theksoi se mekanizmat për luftimin e korrupsionit janë të domosdoshëm. Sipas tij, ndër mekanizmat që duhet të krijohen është një platformë që do të tërheqë të dhëna për pasurinë e individëve të përmendur, në vend që të presë që ata të raportojnë pasurinë e tyre.
Sipas tij, një nga zgjidhjet e mundshme për të pasur një pasqyrë më të qartë të luftimit të korrupsionit është eliminimi i pagesave me para në dorë dhe kundërshtarët më të mëdhenj të zgjidhjeve të tilla vinin nga “lojtarët e mëdhenj”. Gjithashtu, tha ai, nevojitet një bilanc i konsoliduar i sektorit publik, i cili nuk ekziston në shumë vende në zhvillim, si dhe një platformë për të parë se cilat kompani marrin para nga shteti.
Ish-kryetarja e KSHPK-së, Biljana Ivanovska, tha se lufta kundër korrupsionit nuk mund të jetë fushatë dhe kujtoi se çfarë kanë bërë në fillim të mandatit të tyre – që ishte Strategjia Kombëtare për Luftimin e Korrupsionit, e cila bazohej në dy shtylla themelore – shpenzimin e parave dhe keqpërdorimin e pozitës zyrtare. Ai gjithashtu theksoi se shteti duhet të krijojë një regjistër të pronave shtetërore për të ditur se kush çfarë ka.
Ai theksoi se gjatë përgatitjes së Strategjisë 2021-2025, transparenca e pamjaftueshme ishte një nga faktorët e rrezikut për korrupsion.
“Ne jemi të vetëdijshëm se sa sëmundje e rëndë sociale është korrupsioni dhe sa shumë luftë i pret të gjithë aktorët e shoqërisë. Duke qenë se transparenca është një vrasës i fortë i korrupsionit, ky takim i sotëm do të dërgojë një mesazh të fortë për të gjitha institucionet dhe të gjithë bartësit e funksioneve publike, se secili ka mundësi në juridiksionin e tij dhe duhet të shfrytëzojmë mundësitë për të rritur transparencën. Është e lidhur fort me përgjegjësinë dhe llogaridhënien. Dikush që është përgjegjës dhe mban detyrën me përgjegjësi nuk e ka problem të jetë transparent. Kushdo që dëshiron të fshehë diçka ka problem me rreziqet e korrupsionit dhe nuk dëshiron të jetë transparent”, tha Ivanovska.
Kryetari i Qendrës për Komunikim Civil, German Filkov, foli për rolin e gazetarëve dhe organizatave qytetare, që çon në sanksionimin dhe parandalimin e korrupsionit.
Ai vuri në dukje disa raste që gazetarët i zbuluan përmes qasjes në informatat e prokurimit publik – rasti ESM, tenderi Behtel Enka, zjarri i spitalit modular në Tetovë, pishinat e pandërtuara në Manastir, në Kërçovë.
“Hapi më i madh përpara është bërë në vitin 2019 kur filluan të publikohen planet e prokurimit publik, ku të gjithë mund të shohim se çfarë është rënë dakord dhe çfarë është dorëzuar”, tha Filkov, duke shtuar se anekset duhet të bashkohen me kontratat në një vend.
Ish-anëtari i KSHPK-së, Vladimir Georgiev, për zhvillimet e fundit në lidhje me kryetaren aktuale të KSHPK-së, Tanja Dimitrovska, tha se përgjegjësia është e secilit anëtar individualisht, por se kjo ndikon në punën e të gjithë institucionit dhe në reputacionin e tij në opinion. KSHPK-ja, thotë Georgiev, është në kufirin e besimit të publikut dhe do të ketë nevojë për përpjekje shtesë për të rivendosur besimin.
Snezhana Kamillovska Tërpovska tha se transparenca është hapi fillestar që të mund të themi se shoqëria është e gatshme të luftojë korrupsionin.
“Kjo u mundëson institucioneve të jenë të hapura ndaj publikut për mënyrën e punës së tyre, gjë që shkon paralelisht me llogaridhënien dhe përgjegjësinë. Sa më shumë të investojmë në transparencë, aq më pak janë rreziqet e korrupsionit. Pra, mekanizmat fillestarë në krijimin e një sistemi që do të ofrojë kushte më të mira është mundësimi i rritjes së transparencës, e me këtë edhe llogaridhënies”, tha ajo.
BURIMI: zhurnal.mk
