Në Parlament ka filluar procedura për ndryshimet kushtetuese me qëllim të zbatimit të Propozimit Fracez, që midis tjerash parashikon përfshirjen e bullgarëve etnikë në Kushtetutën e Maqedonisë së Veriut.
Propozimi për aderim në ndryshimin e Kushtetutës është përgatitur nga grupi punues i Ministrisë së Drejtësisë i përbërë nga ekspertë, profesorë eminentë nga disa universitete të vendit si dhe përfaqësues të partive politike.
Propozimi është përgatitur në bazë të Konkluzioneve të Kuvendit të miratuara në seancën e mbajtur më 16.7.2022, i lidhur me Konkluzionet e Këshillit të Bashkimit Evropian dhe qëndrimin e përbashkët dhe deklaratën hyrëse të BE-së në takimin politik të Konferencës Ndërqeveritare për anëtarësimin e Maqedonisë së Veriut në BE.
Ndërhyrjet i referohen shtimit të pjesëve të popujve në Preambulë dhe nenet 49 dhe 78 të Kushtetutës, kur numërohen pjesët e popujve në shtet.
Tekstin integral për ndryshimet kushtetuese të miratuara nga Qeveria:
PROPOZIM PËR QASJE NË NDRYSHIMIN E KUSHTETUTËS SË REPUBLIKËS SË MAQEDONISË SË VERIUT ME UDHËZIM PËR NDRYSHIMIN DHE PLOTËSIM TË KUSHTETUTËS
I. NDRYSHIMET NË PREAMBULËN E KUSHTETUTËS
Në Preambulën e Kushtetutës së Republikës së Maqedonisë së Veriut të zëvendësuar me amendamentin IV dhe amendamentin IV të ndryshuar me amendamentin XXXIV, pas pjesës së popullit boshnjak, propozohet të shtohen pjesët e popullit bullgar, popullit kroat, popullit malazez, popullit slloven, popullit hebre dhe popullit egjiptian.
II. NDRYSHIMET NË AMENDAMENTIN XXXVI QË ZËVENDËNON NENIN 49 DHE AMENDAMENTI II
Në Amendamentin XXXVI të Kushtetutës së Republikës së Maqedonisë së Veriut, i cili zëvendëson nenin 49 dhe amendamentin II, pas pjesës së popullit boshnjak, propozohet të shtohen pjesët e popullit bullgar, popullit kroat, popullit malazez, popullit slloven, popullit hebre dhe popullit egjiptian.
III. NDRYSHIMET NË AMENDAMENTIN XII QË ZËVENDËNON NENIN 78
Në Amendamentin XII të Kushtetutës së Republikës së Maqedonisë së Veriut, i cili i referohet Komisionit për marrëdhënie ndërmjet bashkësive, në pikën 1, propozohet ndryshimi i numrit të anëtarëve dhe në vend të 19 anëtarëve aktualë, numri të rritet në 43 anëtarë, me 16 anëtarë nga radhët e deputetëve maqedonas dhe shqiptarë në Parlament dhe nga një deputet nga deputetët bullgarë, turq, serbë, siminë, malazezë, sllovenë, hebrenj dhe egjiptianë.
ARSYETIMI I PROPOZIMIT PËR NISJEN E NDRYSHIMEVE TË KUSHTETUTËS SË REPUBLIKËS SË MAQEDONISË TË VERIUT
Bazuar në Konkluzionet e Kuvendit të Republikës së Maqedonisë së Veriut (“Gazeta zyrtare e Republikës së Maqedonisë së Veriut” nr. 161/22), të miratuara në seancën e mbajtur më 16.7.2022, dhe në lidhje me pikën 4 të Konkluzioneve të Këshillit të Bashkimit Evropian, të miratuara në seancën e mbajtur më datë 18.7.2022 dhe në pikën 2 të Komisionit të Bashkimit Evropian në takimin politik ndërqeveritar konferenca tjetër për anëtarësimin e Republikës së Maqedonisë së Veriut në Bashkimin Evropian, e mbajtur më 19.7.2022 dhe pika 15 e Deklaratës së Maqedonisë së Veriut në Takimin Politik të Konferencës Ndërqeveritare për anëtarësimin e Republikës së Maqedonisë së Veriut në Bashkimin Evropian, ndryshimi i Kushtetutës së Republikës së Maqedonisë së Veriut me udhëzim për ndryshimin dhe plotësimin e Kushtetutës së Republikës së Maqedonisë së Veriut.
Në frymën e standardeve ndërkombëtare për mbrojtjen dhe respektimin e të drejtave dhe lirive të njeriut, të përfshira në Deklaratën Universale të OKB-së, si dhe në Konventën Ndërkombëtare për të Drejtat Civile dhe Politike dhe në Konventën Evropiane për të Drejtat e Njeriut dhe Liritë Themelore, dhe duke pasur parasysh se Bashkimi Evropian bazohet në vlerat e respektimit të të drejtave të njeriut, në përputhje me termat e respektimit të të drejtave të njeriut, respektimin e të drejtave të njeriut, lirinë e Republikës së Maqedonisë dhe lirinë e saj nga dispozita për anëtarësim në Bashkimin Evropian, ka vendosur dhe do t’i zbatojë obligimet e marra në kuadër të negociatave për anëtarësim të Republikës së Maqedonisë së Veriut me Bashkimin Evropian që filluan me mbajtjen e Konferencës së parë Ndërqeveritare, të mbajtur më 19.7.2022.
Në këtë drejtim, në qëndrimin e përbashkët të Bashkimit Evropian të miratuar në Mbledhjen Politike të Konferencës Ndërqeveritare për anëtarësimin e Republikës së Maqedonisë së Veriut në Bashkimin Evropian, pritet të mundësohet forcimi i të drejtave të barabarta të komuniteteve në funksion të përmbushjes së kritereve të Kopenhagës. Për këtë qëllim, Republika e Maqedonisë së Veriut ka ndërmarrë ndryshimet përkatëse kushtetuese për të përfshirë në Kushtetutë qytetarët që jetojnë në të dhe që janë pjesë e kombeve të tjera.
Të vetëdijshëm se vendi ynë si entitet ndërkombëtar ka marrë përsipër detyrimet pa mëdyshje që duhet t’i përmbushë me mirëbesim dhe pavarësisht dallimeve legjitime politike mes mazhorancës qeverisëse dhe opozitës, kemi besimin se nevojitet përgjegjësi e përbashkët në arritjen e synimeve strategjike, ndër të cilat më kryesorja është anëtarësimi i plotë në Bashkimin Evropian.
Në përputhje me karakterin multikulturor të Republikës së Maqedonisë së Veriut, për të përkrahur zhvillimin demokratik, është e nevojshme të përforcohet vazhdimisht sistemi politik në drejtim të njohjes, edukimit, mbrojtjes, afirmimit dhe garantimit të diversitetit kulturor, si dhe mbijetesës së grupeve të ndryshme kulturore që jetojnë në territorin e vendit tonë, në përputhje me kuadrin për normat e garantuara tashmë kushtetuese dhe kushtetuese të garantuara tashmë me përfaqësimin e paraparë me Kushtetutë dhe në përputhje me frymën e Marrëveshjes Kornizë të Ohrit.
Qeveria e propozon këtë propozim për ndryshimin dhe plotësimin e Kushtetutës, duke u nisur nga parimi kushtetues se qytetarët e Republikës duhet të mbajnë përgjegjësi ndaj së tashmes dhe së ardhmes dhe se janë të vetëdijshëm dhe mirënjohës ndaj të parëve të tyre për sakrificat dhe përkushtimin në përpjekjet e tyre për krijimin e një shteti të pavarur dhe sovran të Maqedonisë, si dhe çdo gjë që është e vlefshme për ruajtjen dhe zhvillimin kulturor deri te brezi i ardhshëm si vlerë specifike kushtetuese nga Ilindeni, kryengritja maqedonase e vitit 1903, përmes Luftës Nacionalçlirimtare nga viti 1941 deri më 1944, duke përfunduar me themelimin e shtetit modern të pavarur dhe sovran maqedonas në vitin 1991.
Republika e Maqedonisë së Veriut, në traditën e saj kushtetuese juridike, garanton lirinë e shprehjes, edukimin dhe zhvillimin e identitetit dhe veçorive të komuniteteve të saj. Në kuadër të kësaj garancie, Republika e Maqedonisë së Veriut afirmon mbrojtjen e identitetit etnik, kulturor, gjuhësor dhe fetar të të gjitha bashkësive. Kjo traditë kushtetuese dhe juridike ka filluar tashmë në traditat juridiko-shtetërore të Republikës së Krushevës, si dhe me vendimet juridike të përcaktuara në Proklamatën nga Seanca e Parë e ASNOM-it, dhe vazhdoi me miratimin e Kushtetutës së Republikës së Maqedonisë nga viti 1991, si dhe me ndryshimet në Kushtetutë që rezultuan nga Marrëveshja Kornizë e Ohrit 2001. Prandaj, këto tradita kushtetuese janë pjesë e aspiratës së vendit tonë për integrim të plotë në familjen evropiane të shteteve dhe popujve, si një shtet demokratik i qytetarëve të barabartë.
Në këtë drejtim, Qeveria e Republikës së Maqedonisë së Veriut miratoi Propozimin për nisjen në ndryshimin e Kushtetutës së Republikës së Maqedonisë së Veriut me udhëzim për ndryshimin dhe plotësimin e Kushtetutës së Republikës së Maqedonisë së Veriut dhe ia dorëzon Kuvendit të Republikës së Maqedonisë së Veriut.
Propozimi përmban amendamente në Kushtetutën e Republikës së Maqedonisë së Veriut që i referohen përfshirjes së pjesëve të popullit bullgar, popullit kroat, popullit malazez, popullit slloven, popullit hebre dhe popullit egjiptian në Preambulën e Kushtetutës, Amendamentin XXXVI që zëvendëson nenin 49 dhe amendamentin II, si dhe amendamentin XII që zëvendëson amendamentin 78.
Në pjesën e Preambulës, propozohet që përveç popullit maqedonas, si dhe qytetarëve të Republikës së Maqedonisë së Veriut që janë pjesë e popullit shqiptar, popullit turk, popullit vllah, serb, popullit rom dhe boshnjak, të shtohen edhe qytetarët që janë pjesë e popullit bullgar, populli kroat, populli malazez, populli slloven, populli hebre.
Me amendamentin XXXVI, i cili zëvendëson nenin 49 dhe amendamentin II, detyrimi kushtetues i Republikës për t’u kujdesur për diasporën e popullit maqedonas dhe për pjesët e popullit shqiptar, popullin turk, popullin vllah, popullin serb, popullin rom, popullin boshnjak dhe të tjerët, propozohet të plotësohet me një detyrim kushtetues për popullin malazez, popullin slloven, popullin slloven për t’u kujdesur për pjesët dia. popullit, popullit hebre dhe popullit egjiptian.
Në Amendamentin XII, i cili zëvendësoi nenin 78, propozohet rritja e numrit të anëtarëve të Komitetit për Marrëdhëniet Ndërkomunitare nga 19 anëtarë ekzistues në 43 anëtarë, në mënyrë që të përfshihen anëtarë që përfaqësojnë pjesë të popullit bullgar, popullit kroat, popullit malazez, popullit slloven, popullit hebre dhe popullit egjiptian. Në të njëjtën kohë, numri i anëtarëve, përfaqësuesve të popullit maqedonas dhe pjesës së popullit shqiptar rritet nga 7 anëtarë ekzistues, përfaqësues të popullit maqedonas dhe 7 anëtarë, përfaqësues të pjesës së popullit shqiptar në 16 anëtarë, përfaqësues të popullit maqedonas dhe 16 anëtarë që përfaqësojnë pjesën e popullit shqiptar me qëllim që të sigurohet përfaqësimi i garantuar dhe të ruhet proporcioni i miratuar në vitin 2001 në bazë të Marrëveshjes Kornizë të Ohrit.
