Mr.Ali Hertica
Ashtu si shoqëria karakterizohet nga ndryshueshmëria, ajo karakterizohet edhe nga ajo e diversitetit (që, meqë ra fjala, është e njëjtë në raport nga statike në dinamike). Dhe detyra e përjetshme e zakonit dhe ligjit është vetëm të bëjë të mundur bashkëjetesën e të gjitha këtyre varieteteve.
Tani është e vetëkuptueshme se mendja njerëzore, e vendosur përballë dhe në mes të gjithë këtyre varieteteve, nuk mund t’i pranojë ato thjesht si rastësi të ngatërruara, por ka dëshirën për të porositur; dhe ky renditje përsëri bëhet në atë mënyrë që ai e vendos njërën mbi tjetrën, me fjalë të tjera, i dallon dukuritë e kësaj bote sipas shkallëve të epërsisë dhe inferioritetit.Dhe me këtë i jepet një “turp” i dytë asaj mendjes njerëzore. Sepse nga njëra anë ne të gjithë e kuptojmë se pa diversitet të lartë dhe të ulët asgjë “më e lartë” nuk mund të shfaqet në shoqëri, dhe kështu ne i njohim të dyja si njëlloj të justifikuara; dhe nga ana tjetër nuk mund të bëjmë ndryshe veçse të cilësojmë vazhdimisht pikërisht gjithçka që nuk mban vulën e ‘më të lartës’ për ne si pak a shumë inferiore – nëse nuk e bëjmë këtë të fundit, rrezikojmë të një doktrinë të sheshtë të përsëri ekuivalencë.të skadojë.
Megjithatë, edhe kjo pyetje: deri në çfarë mase kemi të drejtë të flasim për epërsi dhe inferioritet, në një farë kuptimi rregullon të gjitha marrëdhëniet shoqërore njerëzore. Ne e gjejmë atë përsëri në çështjen e marrëdhënieve të popujve, të feve, të gjinive, por edhe në atë të periudhave dhe qytetërimeve të njëpasnjëshme, dhe kështu ajo më në fund qëndron në pyetjen e madhe, deri në çfarë mase historia e njerëzimit është një histori e zhvillimi i moshave më të ulëta.të quhet më i lartë.Dhe këtu “ndrojtja” krijohet duke mos marrë parasysh thelbin e shoqërisë, duke mos qenë të vetëdijshëm sa duhet që Ideja shfaqet në shoqëri në mënyrën e Realdialektik.
Para së gjithash, natyrisht, duhet të diskutohet kriteri i vlerësimit. Ka shumë lloje renditjesh; ka shumë të papërsosur, të rastësishëm dhe pa sistem; këto janë më. Është një kategori atje që bëhet tiran, matës i të gjitha gjërave. Dhe arsyeja gjithashtu, megjithëse pranon se në çdo kategori diçka përsëritet nga të gjitha të tjerat dhe se çdo kategori më e lartë humbet diçka nga ajo që e para përmban ende, mund të jetë në rrezik të shkatërrojë kategorinë e fundit dhe më të lartë, atë të vetëdijshëm. mendjen. , si një matës, dhe të gjitha të tjerat thjesht si përgatitje për të.Parë nga ana e shoqërisë, mendimi është renditur sipas radhës – i njeriut dhe i kafshës, i të rriturit dhe i fëmijës, i burrit dhe i gruas, i artistit dhe i studiuesit, i kulturuar dhe i paqytetëruar, – i klasës kundër klasës, kombit kundër kombit, racës. kundër racës, – pra pothuajse të gjitha mjerimet e botës në ndërgjegjen e tij. Në atë masë i përket edhe faktorëve që e mbajnë botën në lëvizje: bota e luftës dhe e keqgjykimit të ndërsjellë.
Sapo kemi treguar se vështrimi në lidhjen e kategorive me njëra-tjetrën ofron një mundësi lidhjeje dhe renditjeje, pa kundërshtuar “më të lartën” dhe “të ulët” si armiqësi. Si duhet të mendojmë për këtë?Në përgjithësi, masa e spiritualizimit shërben si një masë filozofike.“Të flasim real-dialektikisht”, duhet të marrim si masë masën e diferencimit të arritur nga një shoqëri e caktuar.Por këtu ne shohim menjëherë se domosdoshmëria e vlerësimit “më të ulët”. Sepse a nuk kontribuon edhe vetë prania e më pak të diferencuarve në diferencimin, në diversitetin e pasur të së tërës? Imagjinoni tokën pa popuj natyrorë, artin pa artin popullor, historinë njerëzore pa kohërat e saj të prishjes! Dhe aty ku duhet të pranojmë me mirënjohje të padiferencuarin, nuk duhet ta cilësojmë thjesht si të padëshirueshmen.
Shoqëria nuk e merr interesin e saj vetëm nga momentet e klerit të lartë që i ekspozon aty-këtu dhe në mënyrë të jashtëzakonshme; Si shoqëri, ajo e nxjerr atë më tepër nga diversiteti me të cilin ndërthuren e ndërgjegjshme dhe e pavetëdijshme, e diferencuar dhe e padiferencuar, dhe me të cilën ndërthuren mënyra të ndryshme diferencimi.A jemi atëherë të padallueshëm për t’i konsideruar ato varietete si ekuivalenca? — Akti i shoqërisë vazhdimisht thotë jo, të gjitha betejat e tij janë pohime alternative të epërsisë dhe të drejtës së klasave mbi klasat, feve mbi fetë, popujve mbi popujt. Edhe këtu filozofia normative mund t’u shërbejë rrymave të shoqërisë; dhe në një farë kuptimi çdo mendim i shprehur tashmë i përket atij normativ, për aq sa shqiptohet me qëllim bindjeje.
