Mirëdita, të dashur shikues, jemi në fshatin Nakolec, në zonën e fshatit Nakolec, te liqeni i Prespës, së bashku me mua janë Daniell dhe Vergin, të cilët do të na shpjegojnë sot për disa zbulime të reja pas tërheqjes së Liqenit të Prespës, të cilin e dimë se ka vite që po tërhiqet. Po dalin gjëra të reja. Se çfarë sekretesh fsheh liqeni i Prespës ende duhet të hulumtohen, sepse deri më tani asnjë institucion nuk ka ardhur për të hetuar se çfarë saktësisht gjendet këtu.
Unë shëtis buzë liqenit me motorin tim, jam dashamirës i natyrës dhe kam gjetur shumë herë diçka. Gjëja e parë që gjetëm këtu buzë lumit, është një kasolle të ngritura në shtylla gruri, që doli dhe ne u përpoqëm të hynim në kontakt me muzetë dhe e raportuam në muzeun e Manastirit, ata erdhën dhe e panë, thanë shënojeni, i thashë ta hulumtojnë sepse kjo është diçka e vjetër, por në fund asgjë.
Daniell, kur e zbuluat ju për herë të parë?
Diku para dy viteve. Kërkuam edhe televizione të tjera por askush nuk erdhi. Nuk çelin telefon. Ne duam që ta shpëtojmë këtë që ka mbetur këtu, sepse këtu dikush ka punuar, në thonjëza…
Shohim se prej asaj që na e shpjeguat enët e baltës, janë shumë të vjetra, mijëra vjet, na thatë se në fakt ato tani janë thyer.
Dikush i ka thyer, dikush mendoi se ka diçka brenda tyre. Kjo është e vjetër, ne nuk shpresojmë se ka diçka brenda, për shembull ar ose sende të tjera të vlefshme, për shkak se vendbanimi i parë në shtylla gruri ka qenë atje lart…
Andaj i thirrët institucionet të vijnë dhe të reagojnë…
Të vijë dikush dhe ta shpëtojë këtë, sepse kjo me të vërtetë është…këtu ka pasur 9 metra ujë, mbi këtë. Pra mbi këtë tokë ku gjendemi tani ka pasur 9 metra ujë.
Vergin, ju punoni edhe në një libër, hulumtim për historinë e fshatit Nakolec dhe Liqenin e Prespës, sipas hulumtimeve tuaja prej kur datojnë këto gjetje?
Sipas hulumtimit tim sipas literaturës së ndryshme, librave etj. Në 2020 në vendim ku gjendemi tani, profesoresha Bitrakova-Grozdanova ka bërë hulumtim arkeologjik dhe ka konstatuar se në atë lokacion kanë jetuar banorët e Nakolecit të cilët disa herë e ndryshonin lokacionin e banimit për shkak të nivelit të liqenit, sepse liqeni i Prespës nuk ka nivel të qëndrueshëm.
Pra tërheqja dhe ardhja e liqenit është një cikël historik?
Po, cikël historik. Për këto arsye në atë lokacion janë gjetur artefakte të epokave të ndryshme. Po ashtu mund të pohoj se sipas hulumtimeve të zonjës Bitrakova, në atë lokacion janë gjetur edhe monedha të farkëtuara të kohës së mbretit, përkatësisht të kohës së themeluesit të qytetit Durrës, Durahon dhe të njëjtat monedha janë gjetur në këtë lokacion dhe artefakte të tjera të rëndësishme për këtë territor, për historinë e Prespës. Unë u bëj apel institucioneve që të vijnë sa më shpejt që është e mundur.
Bashkë me ju, sot çfarë gjetëm, çfarë doli nga liqeni? A mund Vergin të na shpjegoni se çfarë është kjo? Për çka është përdorur dhe prej kur daton?
Kjo është me shumë gjasa nga epoka e neolitit, ndoshta është përdorur për bluarjen e grurit, ndoshta nuk është ashtu siç mendoj unë, sepse në këtë lokalitet gjetëm shumë enë balti dhe qype, ndoshta glina ishte përpunuar në mënyrë më të sofistikuar për të bërë enë balti dhe qype. Ndoshta është edhe nga ndonjë mulliri i vjetër, ndërsa në Nakolec flitet se ka pasur 7 mullinj.
Ekipet e TV21 do të vazhdojnë të merren me këtë histori që jua treguam sot. Në të njëjtën kohë, shfrytëzojmë rastin, një thirrje për institucionet, veçanërisht Ministrinë e Kulturës që të vijnë dhe të dërgojnë ekipe në terren dhe të kontrollojnë realisht se për çfarë bëhet fjalë konkretisht. Bashkëbiseduesit tanë na thanë supozimet e tyre, në bazë të hulumtimeve të tyre private, u përmendën edhe profesorë si dhe profesoresha e cila është anëtare e ASHAM-it që ka punuar në kërkime në vitin 2001. Ne mund të distancohemi nga mendimet e tyre private, por institucionet duhet të vijnë dhe të hetojnë për çfarë saktësisht bëhet fjalë. Nëse flasim për mbrojtjen e trashëgimisë kulturore dhe historike të vendit, ky është momenti i vërtetë për këtë.
Burimi: TV21
