Më 20 tetor, Liz Truss dha dorëheqjen si liderë e Partisë Konservatore të Britanisë dhe kështu së shpejti do të largohet nga posti i kryeministres. Partia do të zhvillojë një tjetër garë, e treta në po 3 vite, për të zgjedhur pasardhësin e saj brenda shtatë ditëve.
Kur ishte kryeministër i vendit më të fuqishëm në botë në vitet 1902-05, Arthur Balfour kaloi më shumë kohë në pronën e tij skoceze prej 180,000 hektarësh. Ai kalonte ditën në duke luajtur golf, dhe mbrëmjet ishin për biseda serioze.
E vetmja gjë që nuk pati shumë rëndësi për të ishte politika. Ai nuk lexoi gazeta me arsyetimin se “asgjë nuk ka shumë rëndësi dhe shumica e gjërave nuk kanë fare rëndësi”.
Këto ditë kryeministrat shpenzojnë çdo orë duke u përpjekur për të kuptuar ngjarjet. Karriera e gjashtë kryeministrave të fundit ka përfunduar me lot, dukshëm në rastin e Margaret Thatcher dhe Theresa May, raporton abcnews.al.
“Nuk e di pse dikush do ta dëshironte këtë punë,” i tha mbretëresha Boris Johnson-it kur e emëroi atë.
Një shpjegim i mundshëm është se të gjitha punët kryesore po shkojnë në të njëjtin drejtim falë ndryshimeve të shpejta dhe mbulimit të shpejtë të mediave. Megjithatë, Angela Merkel ka kaluar 15 vite në detyrë dhe si Donald Trump ashtu edhe Barack Obama kishin mjaft kohë për të luajtur golf.
Një tjetër është çështje e paaftësisë individuale. Megjithatë të njëjtat probleme vazhdojnë të shfaqen, pavarësisht se kush është në Downing Street.
Në librin “Kryeministri britanik në një epokë trazirash”, Mark Garnett i Universitetit të Lancaster ofron një argument më të besueshëm: se kryeministria tani është “jofunksionale” – në të vërtetë, ajo është zemra jofunksionale e një sistemi gjithnjë e më jofunksional.
Kryeministrat britanikë duhet të kryejnë një gamë më të gjerë të punëve në krahasim me çdo lider tjetër botëror.
Ata janë krerët e qeverive, shefat e partive, mbledhësit e fondeve, drejtuesit e parlamentit, deligatët e huaj, këshilltarët, deputetët vendas që mund të dëbohen nga zgjedhësit e tyre dhe, tani, luftëtarët e murtajës.
Asnjë kryeministër nuk mund t’i bëjë mirë të gjitha këto punë dhe të gjithë me siguri do të dështojnë në mënyrë të pashpresë në disa raste – kjo është parë në vizitën e pandjeshme të Theresa May-t në rrënojat e Grenfell Tower dhe reagimi i vonuar i Johnson ndaj pandemisë.
Tony Blair e përshkroi sprovën si “përvoja më nervozuese, thumbuese, më nxitëse, frymëzuese e terrorit dhe më të guximshme në punën time si kryeministër”.
Të gjitha këto punë po bëhen më të vështira. Kryeministrat janë më rebelë. May u mund 33 herë gjatë udhëheqjes së saj së mjerueshme dhe Boris Johnson po zbulon se zakoni i rebelimit i ka mbijetuar trazirave të Brexit dhe shtypi po bëhet më i ashpër.
Garnett përmend dy kontribues të mëtejshëm.
E para është tendenca e njëpasnjëshme e kryeministrave për të përqendruar të gjithë pushtetin në Downing Street.
Si Thatcher, ashtu edhe Blair, për shembull, morën përsipër politikën e jashtme sepse e konsideronin Ministrinë e Jashtme si tepër miqësore me të huajt dhe arsimin sepse e konsideronin Departamentin e Arsimit si tepër miqësor me mësuesit.
Kjo është në kontrast me vitet 1960, kur pjesa më e madhe e vullnetit dhe energjisë në qeveri vinte nga departamentet. Roy Jenkins, për shembull, si Sekretar i Brendshëm, liberalizoi ligjin për abortin dhe homoseksualitetin.
Problemi i dytë është paqëndrueshmia e presidencës me atë të kryeministrit.
Kryeministrat kanë pranuar të sillen si presidentë – ata flasin me median përpara se të flasin me deputetët e tyre, kontrollojnë gjithçka, përfshirë luftërat, nga Downing Street dhe, në zgjedhje, drejtojnë fushata shumë personale.
Presidentët janë më të kufizuar. Ky hibrid i veçantë funksionon kur kryeministrat kanë shumicë të madhe. Britanikët nuk ndërmarrin reforma të mëdha institucionale. Ata preferojnë të rregullojnë gjërat në heshtje prapa skenave.
Përgjigja fillimisht e zymtë e Britanisë ndaj pandemisë çoi në thirrje të shumta për hetime mbi funksionimin e qeverisë. Më pas suksesi i vaksinës nuk duhet të hedhë poshtë këtë ide.
Në emër të dhjetëra mijëra njerëzve që kanë vdekur në mënyrë të panevojshme për shkak të dështimit të qeverisë, disa pyetje kanë mbetur pa përgjigje që duhen të marrin përgjigje nga zyra e kryeministrit.
Por çfarë duhet të bëjmë?
Garnett favorizon rivendosjen e sistemit të vjetër të qeverisjes së kabinetit, në të cilin kryeministri ishte “i pari mes të barabartëve”. Por kjo nuk ka gjasa të funksionojë. Një alternativë më pragmatike mund të jetë krijimi i një departamenti të kryeministrit.
Blair u përpoq ta bënte këtë në mënyrë të fshehtë me njësitë e tij të Downing Street. Dominic Cummings, ish-këshilltari kryesor i Johnson, u përpoq ta bënte atë, në mënyrë karakteristike, duke krijuar një njësi kontrolli të stilit nasa në zyrën e kabinetit.
Sido që të jetë, detyra e kryeministrit nuk duhet të jetë kaq e vështirë./Përkthyer nga abcnews
