A ekziston një gjë e tillë si lidership autoritar në një shoqëri demokratike, apo është një kontradiktë që mund të përfundojë vetëm me rënien e liderit ose me rënien e demokracisë? Vështrimet e shkencëtarëve politikë ofrojnë pak për t’u mbajtur. Në politikën krahasuese, ‘autoritar’ i referohet një sistemi në të cilin nuk mbahen zgjedhje të lira dhe të ndershme. Në psikologjinë politike, një “personalitet autoritar” është dikush që vlerëson respektin, bindjen dhe sjelljet e mira mbi pavarësinë, kujdesin dhe kuriozitetin, preferenca që duket se kanë njëfarë lidhje me sjelljen elektorale.1 Por këto qasje nuk na ndihmojnë kuptojnë sjelljen dhe politikat e Trump. , Orbán, Modi, Duterte dhe Bolsonaro, njëherë të zgjedhur. Ata as nuk mund të na thonë nëse përhapja e lajmeve të rreme është ‘autoritare’ dhe nëse mbledhja e fshehtë e të dhënave tona personale kërcënon demokracinë.
Vështirësia që ka shkenca politike në interpretimin e këtyre fenomeneve është për shkak të tre kufizimeve në të menduarit se çfarë është ‘autoritare’ ose ‘autokratike’. Së pari, ka të bëjë me një kategori të mbetur pa përkufizimin e vet: të gjitha regjimet që nuk organizojnë zgjedhje të lira dhe të ndershme janë autokratike. Së dyti, ekziston ky theks tek zgjedhjet, ndërkohë që si politologët ashtu edhe qytetarët e thjeshtë janë skeptikë për një marrëdhënie të drejtpërdrejtë midis të drejtës së votës dhe fjalës reale në vendimmarrjen politike. Kjo lidhet me problemin e tretë: supozimin se vendimmarrja politike – qoftë demokratike apo autoritare – ende zhvillohet në nivel shtetëror. Prandaj, ndikimi i proceseve të shumta të globalizimit në dekadat e fundit është injoruar.
Për të kuptuar se çfarë duhet të konsiderohet ‘autoritare’ sot, ne kemi nevojë për një përkufizim të autoritarizmit që është thelbësor dhe dinamik, në vend që të tregojë thjesht një mungesë ose mangësi; i cili fokusohet në sabotimin e proceseve të llogaridhënies në një kuptim të gjerë, jo vetëm në drejtësinë zgjedhore; dhe e cila për rrjedhojë i jepet vetes edhe vlerësimit të proceseve politike brenda ose mbi shtetin, ose nëpër shtete të ndryshme. Një përkufizim që fokusohet në praktikat politike dhe jo në sistemet politike do të na ndihmojë të kuptojmë më mirë tendencat autoritare në shekullin e 21-të dhe t’u përgjigjemi pyetjeve urgjente të shoqërisë.
Praktikat janë shkurtimisht ‘modele veprimi të ngulitura në kontekste të veçanta institucionale’.2 Bëhet fjalë për më shumë se sjelljen e një individi, por më pak se një politikë. Të menduarit në termat e praktikave na lejon të studiojmë çdo element autoritar në qeverisjen e Indisë, Brazilit apo Shteteve të Bashkuara pa e cilësuar të gjithë sistemin politik si ‘autoritar’. Në të njëjtën kohë, nuk ka kuptim të mos shtrihet kategoria e ‘autoritarizmit’ për të përfshirë çdo fenomen politik me ndikim negativ tek qytetarët. Diskriminimi, dhuna, korrupsioni dhe pabarazia mund të lidhen me praktikat autoritare, por nuk janë sinonime. Unë e përkufizoj praktikën autoritare si “një model veprimi, i ngulitur në një kontekst institucional, që saboton përgjegjësinë ndaj njerëzve mbi të cilët një aktor politik ushtron kontroll, ose ndaj përfaqësuesve të tyre, duke penguar aksesin e tyre në informacion ose duke shtypur zërin e tyre”. Praktika të tilla, nga mashtrimi zgjedhor dhe burgosja e disidentëve te censura dhe propaganda, janë të përhapura në regjimet autoritare, por ato nuk ndodhin vetëm atje.
Parandalimi i aksesit në informacion mund të bëhet në dy mënyra: fshehtësia e paautorizuar dhe gënjeshtra. Politikanët, natyrisht, vazhdimisht zbukurojnë, shtrembërojnë dhe shmangin të vërtetën, por një model i pengimit të informacionit shkon përtej një gënjeshtër të njëhershme ose një ngjyrosje të caktuar të fakteve. Gënjeshtra e Presidentit Trump se inaugurimi i tij ishte inaugurimi më i ndjekur ndonjëherë, për shembull, nuk është pjesë e një modeli më të gjerë. Por pretendimet se miliona emigrantë të paligjshëm votuan në zgjedhjet presidenciale në SHBA janë një rast i tillë. Akuzat u ngritën fillimisht gjatë fushatës zgjedhore dhe janë hedhur poshtë vazhdimisht nga vetë Trump dhe zyrtarë të tjerë pas zgjedhjeve (pavarësisht fitores). Madje u krijua një komitet, i kryesuar nga nënpresidenti Mike Pence, për të hetuar mashtrimin e supozuar. Kjo nismë, e penguar përfundimisht nga paditë dhe mungesa e bashkëpunimit nga shumica e shteteve, mund të ketë pasur qëllimin përfundimtar për të dekurajuar dhe komplikuar votën e qytetarëve me prejardhje migrante. Shembulli tregon se si proceset sabotuese të llogaridhënies përmes gënjeshtrave dhe Praktikat autoritare na mohojnë neve, ‘popullit’, informacionin dhe zërin. Megjithatë, ka edhe praktika që i privojnë individët dinjitetin dhe pavarësinë e tyre, por që zhvillohen në hapje të plotë. Kjo shpesh përfshin shkelje të të drejtave të minoriteteve, të miratuara ose të parëa me indiferencë nga pjesë të mëdha të popullsisë. Unë këtë e quaj praktika anti-liberale. Një shembull është vrasja e përdoruesve të drogës nga policia filipinase, e inkurajuar nga vetë presidenti Rodrigo Duterte. Duket se në Filipine ka mbështetje të konsiderueshme për idenë se përdoruesit e drogës janë të rrezikshëm dhe nuk meritojnë mbrojtje ligjore. Prandaj, masakrat nuk mund të etiketohen si ‘autoritare’: ato nuk bëhen në fshehtësi dhe nuk synojnë të mbyllin gojën e kritikëve të regjimit. Përkundrazi, është një manifestim ekstrem i një forme të caktuar populizmi, i cili kundërshton pluralizmin në emër të shumicës.
Më afër shtëpisë, ne e njohim këtë impuls në axhendën e partive të ekstremit të djathtë në lidhje me myslimanët dhe emigrantët. Por praktikat anti-liberale nuk janë të rezervuara vetëm për këto parti. Evropianët kanë lejuar që emigrantët në ishujt grekë të Lesvos dhe Samos të ndalohen për muaj të tërë në kushte të tmerrshme dhe t’u nënshtrohen procedurave të ngadalta dhe në dukje arbitrare të azilit në emër të BE-së. Azilkërkuesit gjithashtu mund të mbahen në paraburgim për muaj të tërë në Holandë dhe Belgjikë.
Praktikat anti-liberale nuk janë sipas definicionit më shqetësuese apo më pak serioze se praktikat autoritare, është një dallim analitik. Me praktikat autoritare, ata që janë në pushtet i shmangen përgjegjësisë. Praktikat anti-liberale mund të shërbejnë për disa qëllime: ndonjëherë zërat e kritikëve shtypen, por ato mund të përfshijnë edhe realizimin e një projekti ideologjik, apo edhe zbatimin e vullnetit të shumicës. Nëse qeveria ruse merr masa represive kundër homoseksualëve, motivet ndoshta janë të ngjashme me populizmin e Dutertes, por nëse Alexei Navalny burgoset, është një përpjekje autoritare për të heshtur një kundërshtar popullor, madje edhe populist.
Për të kuptuar më shumë rreth rreziqeve që duket se kërcënojnë demokracinë në mbarë botën, ne duhet të shohim përtej retorikës së liderëve autoritarë në kontekstet institucionale që lejojnë sabotimin e llogaridhënies demokratike dhe privimin e dinjitetit dhe pavarësisë së individëve. Nga pikëpamja e ‘praktikave’ bëhet e mundur që të zbatohen njohuritë e marra nga shkencëtarët politikë për mënyrën se si funksionojnë autokracitë në shoqëritë tona. Në këtë mënyrë ne mund të mësojmë të kuptojmë se siq zhvillohen praktikat autoritare brenda demokracive, në çfarë kushtesh lulëzojnë ato dhe si t’i kundërshtojmë më mirë ato.
