Faji i korrespondon një kategorie me origjinë shumë të lashtë që përfundon duke prekur marrëdhëniet dhe që sigurisht ka të bëjë me kushtëzimin socio-kulturor nga vjen. Le të përpiqemi ta analizojmë duke u nisur nga dy mënyra kryesore, të cilat gjithsesi janë shumë të lidhura me njëra-tjetrën, pasi, zakonisht, ata që përpiqen të na bëjnë të ndihemi fajtorë kanë edhe një përpjekje shumë aktive për të na bërë të ndjejmë të tjerët. Megjithatë, le të analizojmë këto raste:
Nxitja e fajit
I njihni njerëzit që përpiqen t’ju manipulojnë dhe ju bëjnë të ndiheni fajtorë për diçka që keni bërë apo thënë? Me shumë mundësi, këta janë njerëz që e kanë marrë këtë model në arsim dhe që e ripropozojnë atë – me ose pa vetëdije – nga ana tjetër te të tjerët, për fat të keq ndonjëherë pikërisht te njerëzit që duan në një mënyrë intensive dhe të thellë. Një gjë është t’u komunikojmë të tjerëve se çfarë do të donim dhe si, dhe një gjë ta bëni atë të ndihet fajtor, t’i vini në dukje, t’i jepni mesazhe dështimi dhe gabimi të bërë.
Të ndjerit gjithmonë në faj
Ndjenja e fajit ka rrënjë të thella që shpesh i gjejmë në strukturën e familjes; nëse sa herë që kemi ndier kënaqësi apo gëzim na kanë qortuar, kur të rritemi vështirë se mund ta përjetojmë kënaqësinë në mënyrë të lirë. Në raste të tjera, ndjenja e fajit ka të bëjë me një ndjenjë të plotfuqishmërisë: e cila në fakt ju bën të ndiheni gjithmonë fajtor, mendoni se jeni gjithmonë në qendër dhe në kontroll të gjithçkaje, sikur gjithçka të varej nga sundimi dhe ndjenjat tuaja. Në vend të kësaj, ne duhet të mësojmë të vlerësojmë dhe të ndjejmë se vullneti ynë duhet të ndihet i lirë, pa kushte të brendshme.
Në leksikun teknik flasim për prirjen e fajit, ndjeshmërinë ndaj fajit dhe frikën nga faji dhe ka shumë nuanca dhe aspekte të rëndësishme për t’u marrë parasysh. Me “prirje ndaj fajit” nënkuptojmë tendencën individuale për t’iu nënshtruar ndjenjave të fajit ndërsa termi “ndjeshmëri ndaj fajit” u referohet atyre që i atribuojnë një vlerë negative kësaj ndjenje. Frika nga faji prek sferën e çrregullimit obsesiv-kompulsiv dhe nevojën për kontroll. Ndjenja e fajit mund të lindë edhe kur ndjejmë se kemi shkelur një normë etike (në këtë kuptim flasim për faj deontologjik); sfera seksuale zakonisht është shumë e interesuar për këtë lloj ndjenje. Në vend të kësaj, ne flasim për fajin altruist, për shembull kur një person i komunikon një lajm të mirë dikujt që nuk ka akses në të njëjtin gëzim nga pikëpamja personale.
Shprehja e fajit
Mënyra më e mirë për të kapërcyer ndjenjën e fajit – të provokuar dhe të ndjerë nga brenda – është ta mirëpresim atë. Kur ndjeni shumë faj, mbyllni sytë dhe përpiquni ta jetoni thellë. Vizualizojeni atë, mos e largoni. Mos mendoni se jeni monolit; qenia njerëzore ka shumë aspekte brenda vetes, madje edhe ato që të bëjnë të ndihesh transgresiv dhe i gjallë nuk duhen larguar kurrë. Kur ndjenja e fajit ju pushton, përpiquni të kuptoni se nga vjen dhe ku ndodhet në trup, mos mendoni shumë se nga e ka origjinën në kuptimin e modelit familjar, por përqendrohuni në ndjesitë fizike, në frymëmarrje dhe veproni.
Mundohuni të qëndroni të qetë derisa të ndjeni trupin tuaj përsëri në qendër dhe mendjen tuaj të qetë. Ju gjithashtu mund t’i jepni një imazh emocioneve tuaja, ose të përpiqeni të kuptoni se çfarë forme mund të ketë kjo ndjenjë faji, nëse ndodh dhe kur shfaqet. Shpesh ndjenja e fajit ka të bëjë me aspektet tona që nuk i pranojmë. Aq shumë i shmangim, aq shumë i ushqejmë. Në këtë mënyrë funksionon për plagët, për anët tona të fshehura. Ajo që nuk e pranojmë na kthehet me forcë më të madhe.
Ne kujtojmë gjithmonë fjalët e psikanalistes së madhe zvicerane Marie Louise Von Franz: “Sa më shumë të jemi idealistë në mënyrë të njëanshme dhe të kultivojmë dëshirën për të ndjekur gjithmonë të mirën dhe drejtësinë, aq më shumë bashkëpunojmë në mënyrë të pavullnetshme me të keqen. Nëse, nga ana tjetër, do të përpiqeshim të merrnim parasysh anën negative, mund të shmangnim që të pushtoheshim papritur nga aspekti i errët i jetës. Nëse ndjekja e së mirës mund të mbetet gjithmonë qëllimi ynë ne do të duhet të bëhemi më modestë dhe të dimë se nëse jemi shumë të mirë, ne plotësojmë aspektin shkatërrues si kompensim”. Është një frazë e bukur, e cila na mëson se sa shumë nuk duhet të shtyjmë dëshirat tona për shkelje apo instinktet e ulëta. Në fund të fundit, çfarë e dallon pjesën e poshtme nga lart?
Ne duhet të jemi në gjendje të kuptojmë të gjitha format tona të të shprehurit dhe duhet të jemi në gjendje të kuptojmë se kemi shumë aspekte dhe mënyra për të shfaqur karakterin tonë. Ndonjëherë duhet forcë për të heshtur mendjen dhe për të përqafuar jetën për atë që duam dhe ndiejmë, pa menduar gjatë. Krijimi i hapësirave boshe lehtëson emocionet dhe siguron akses në hapësirat e thella të personit; mbi të gjitha, na jep akses të plotë në jetë dhe të përjetojmë talentet tona të thella dhe të rëndësishme. Ne shmangim kastrimin e vetvetes me mendimet tona, hapim hapësira të ndjeshmërisë së pastër dhe lëmë jetën të rrjedhë në zonat e saj të errëta dhe me dritë, të cilat pasqyrojnë anën tonë të brendshme.
