Pas agresionit rus në Ukrainë, bashkësia ndërkombëtare e ka kthyer ‘kokën’ nga Ballkani Perëndimor, ku po mundohet të bëjë paqe mes shteteve për të evituar një konflikt të ri, dhe ta mund ndikimin rus.
Vëmendja ka qenë e fokusuar më shumë te Kosova dhe Serbia, pa përjashtuar edhe vendet e tjera të Ballkanit.
Në një intervistë për “Bota sot” foli analisti malazez, Ljubomir Filipoviç.
Ai komentoi situatën aktuale në Ballkan, ku dha edhe opinionet e tij lidhur me marrëdhënien Kosovë-Serbi dhe qasjen e ndërkombëtarëve karshi kësaj çështje.
Po ashtu, Filipoviç potencoi faktin se me ndihmën e aleatëve të tyre në Serbi, rusët po manipulojnë opinionin publik përmes mediave sociale, mediave dhe duke përdorur Kishën Ortodokse Serbe si përfaqësues të tyre në Ballkan.
Më tej, ai rrëfeu edhe një kujtim të fëmijërisë gjatë kohës sa jetonte në Kosovë, në qytetin e Pejës.
Gjithashtu, analisti malazez tha se nga Serbia duhet të kërkohet dëmshpërblim për krimet e kryera nga shteti serb.
“Kam jetuar dhe studiuar në Beograd rreth 15 vjet më parë. Në atë kohë, si “separatist” malazez nuk e kisha problem të mbështesja publikisht pavarësinë e Kosovës në Beograd”, tha ndër të tjera Filipoviç, përcjell “Bota sot”.
Intervista e plotë
Gazeta “Bota sot”: Si e komentoni pushtimin rus të Ukrainës? A ka sinjale që fundi i kësaj lufte është afër?
Ljubomir Filipoviç: Pushtimi rus ka sjellë vuajtje dhe dhimbje të jashtëzakonshme për popullin ukrainas. Është një përpjekje kriminale e ndërmarrë nga një regjim kriminal dhe i korruptuar në Moskë.
Aktualisht jemi dëshmitarë të tërheqjes dhe rigrupimit rus dhe një ndryshimi të plotë të strategjisë të prezantuar nga gjenerali Surovikhin. Regjimi në Kremlin ishte i sigurt se tanket e tyre do të përballeshin si çlirimtarë, por në prill dhe maj ata u ndeshën me mbrojtjen e vendosur ukrainase dhe me kundërsulme të suksesshme në rajonet e Kharkovit dhe Khersonit në muajt e fundit.
Ushtria ruse po përballet me probleme me përpjekjet e mobilizimit, logjistikën dhe moralin e ulët mes ushtarëve, ndaj duket se ata kanë vendosur të forcojnë linjën dhe të fokusohen në mbrojtjen në tokë, duke vazhduar me sulmet nga ajri, me dronë iranianë dhe raketa lundruese, duke synuar infrastrukturën thelbësore të Ukrainës.
Me strategjinë e re, ne mund të jemi përballë konsolidimit të operacioneve ruse dhe kjo do të thotë se nuk duhet të presim që kjo luftë të përfundojë shpejt.
Gazeta “Bota sot”: Si po përhapet ndikimi rus në vendet e Ballkanit, veçanërisht në Serbi?
Ljubomir Filipoviç: Vendet e Ballkanit Perëndimor nuk kanë qenë kurrë pjesë e botës ruse. Ndryshe nga Evropa Lindore dhe ish-Bashkimi Sovjetik. Kështu që ka shumë pak mundësi që ata të ushtrojnë metoda të fuqisë së butë në rajon, përveç Serbisë, ku fuqia e tërheqjes së vlerave ruse dhe ideologjisë konservatore rezonon fuqishëm në Serbi dhe Republikën Serbë në Bosnje. Kjo është arsyeja pse ata po zgjedhin metoda të mprehta të pushtetit, duke përdorur fushata dezinformuese për të përforcuar tensionet dhe polarizimin brenda dhe midis shoqërive ballkanike. Me ndihmën e aleatëve të tyre në Serbi ata po manipulojnë opinionin publik përmes mediave sociale, mediave dhe duke përdorur Kishën Ortodokse Serbe si përfaqësues të tyre në Ballkan. Këtë e pranoi Parlamenti Evropian në mars të këtij viti, kur rezoluta që dënon rolin e KOS-it në përhapjen e ndikimit rus kaloi në PE.
Gazeta “Bota sot”: Ju keni shkruar se Kosova ishte nën një administrim kolonial nga Serbia që nga viti 1912, a mund ta shtjelloni më saktë këtë?
Ljubomir Filipoviç: Jo shumë për të elaboruar në fakt. Pasi që Serbia, (dhe Mali i Zi në atë kohë për të qenë i sinqertë) e kanë pushtuar territorin e asaj që është Kosova sot gjatë luftërave ballkanike të viteve 1912-1913, ata kanë injoruar sistematikisht shumicën e popullsisë që ishin shqiptarë. Vetëm në bazë të përkatësisë etnike, shqiptarët kanë qenë të diskriminuar dhe të nënpërfaqësuar në institucionet politike dhe shoqërore. Kjo ka ndryshuar pak gjatë periudhës socialiste, kur Kosova fitoi një autonomi të caktuar dhe përjetoi një ringjallje kombëtare dhe kulturore, por u shty përsëri në izolim përmes një aparteidi të stilit kolonial të provokuar dhe futur nga Beogradi pas të ashtuquajturit revolucion AB.
Gazeta “Bota sot”: Ne mendojmë se Kosova duhet të bëjë një padi të veçantë ose të përbashkët edhe për krimet e asaj kohe, të kryera nga regjimi i Beogradit ndaj shqiptarëve, vrasjet masive, gjenocid, dëbime masive të shqiptarëve, konfiskim. Po ashtu jeni nga të paktët, që aparteidin e Beogradit në vitet ‘90, e konsideroni rodezian, a duhet të përgjigjet Beogradi edhe për ato krime? Konfiskim pronash etj.?
Ljubomir Filipoviç: Mendoj se do të ishte një gjë e përgjegjshme. Nuk besoj se do të rezultojë me sukses, por nga Serbia duhet të kërkohet dëmshpërblim për krimet e kryera nga shteti serb. Për të përmendur disa që më ndjekin që nga fëmijëria ime – krimi në Suharekë, gjenocidi në Mejë, kamionët frigoriferikë dhe varrezat masive të shqiptarëve në Serbi dhe Kosovë.
Jam nip i një çifti serbo-malazez nga Kosova, i cili jetonte në Pejë. (Familja e gjyshit tim serb fillimisht ka jetuar në Kala të Prizrenit me shekuj). Mbaj mend që e vizitoja Kosovën pothuajse çdo dimër dhe verë dhe shihja vetëm serbët (dhe malazezët) në pozitat e pushtetit në një qytet që kishte 90% shqiptarë. Kjo nuk ishte e drejtë dhe nivele të tilla të diskriminimit dhe ndarjes institucionale përfundojnë gjithmonë me dhunë.
Gazeta “Bota sot”: Pse bashkësia ndërkombëtare, po i harron kaq lehtë këto krime, aq sa tash duke se ka më shumë sensibilitet për Serbinë se për Kosovën?
Ljubomir Filipoviç: Kanë kaluar dy dekada dhe koha bën atë që bën. Gjeneratat e reja nuk kanë pothuajse asnjë përvojë të drejtpërdrejtë. Kjo është arsyeja pse është e rëndësishme që Kosova të ruajë dhe të ruajë kulturën e përkujtimit të viktimave të krimeve të luftës.
Gazeta “Bota sot”: Ju keni vlerësuar mjaft saktë rolin e kishës serbe në Mal të Zi. Si e vlerësoni rolin e saj në Kosovë, historikisht dhe veçanërisht në luftën e fundit dhe deri më sot. A është Kosova dhe shqiptarët viktimë edhe e propagandës dhe fuqisë së saj?
Ljubomir Filipoviç: Fatkeqësisht, kisha serbe ka treguar mungesë aftësie për t’u fokusuar në çështjet fetare dhe shpirtërore, dhe kryesisht është duke u angazhuar në arenën politike, duke mbështetur me vendosmëri tendencat etno-nacionaliste në politikën serbe.
Gazeta “Bota sot”: Ndikimi i luftës hibride ruse tashmë është i njohur në Mal të Zi, por edhe në vende të tjera të Ballkanit Perëndimor. Por si shprehet dhe si e shihni në Kosovë, dhe në veri?
Ljubomir Filipoviç: Rusia po e përdor Kosovën si një levë dhe mjet propagandistik për qëllimet e veta. Pavarësia e Kosovës ka qenë një justifikim në propagandën ruse dhe një pretekst për pushtimin rus në Gjeorgji dhe Ukrainë. Rusia nuk ka interes që konflikti i ngrirë mes serbëve dhe shqiptarëve të përfundojë. Duke e mbajtur atë gjallë ata po përmbushin agjendën e tyre për krijimin e tensioneve dhe çrregullimeve në Ballkan.
Gazeta “Bota sot”: A ka Rusia një rrjet ndikimi në politikë, në parti, në inteligjencë në Kosovë?
Ljubomir Filipoviç: Jam i sigurt që ka. Sidomos në veri në mesin e grupeve serbe të krimit të organizuar, politikanëve dhe shërbimeve të sigurisë. Unë nuk jam në dijeni se Rusia ka pasuri mes politikanëve dhe inteligjencës shqiptare.
Gazeta “Bota sot”: Si është situata politike në Mal të Zi, pas rrëzimit të Abazoviçit!?
Ljubomir Filipoviç: Vendi ndodhet në një bllokadë të plotë institucionale dhe kushtetuese. Abazoviçi e ka humbur pozitën e një mbret-krijuesi dhe zgjedhjet lokale në Podgoricë e kanë vënë atë dhe partinë e tij në pozitën e të qenit vetëm një lëvizje satelitore ndaj DF-së shumë më të fortë pro-Vuçiqit, e cila u mbështet edhe nga Lista Serbe nga Kosova. Ne po përballemi me një dimër shumë të nxehtë politik në vend, ku presidenti Gjukanoviç në njërën anë dhe qeveria dhe parlamenti në anën tjetër po përballen për kushtetutshmërinë e vendimeve të tyre. Gjykata Kushtetuese, e cila është i vetmi institucion që mund të zgjidhë ngërçin, aktualisht është pa kuorum pasi 4 nga 9 pozita gjyqtarësh janë vakante. Që ata të zgjidhen, shumica parlamentare ka nevojë për partinë e Gjukanoviqit për shumicën e cilësuar prej 49 (nga 81) deputetë. Në vend të kësaj, Abazovic dhe partitë serbe po shtyjnë ligjin antikushtetues që do të pengonte dhe kufizonte ndjeshëm kompetencat e Gjukanoviçit.
Gazeta “Bota sot”: Së fundi, po ashtu, janë realizuar disa protesta në Mal të Zi, ku në një protestë u kërkuan zgjedhje të parakohshme parlamentare dhe në tjetrën ndryshime në Ligjin e Presidentit? Sa po qëndrojnë këto kërkesa të protestuesve?
Ljubomir Filipoviç: Këto dy që i keni përmendur shumë mirë – zgjedhjet e parakohshme, revokimi i ligjit dhe zgjedhja e gjyqtarëve kushtetues përmes dialogut. Lëvizja protestuese po rritet dhe mbështetet nga partitë politike dhe një sërë OSHC-sh.
Gazeta “Bota sot”: Si e komentoni politikën e Serbisë dhe Vuçiqit, i cili po sillet në mënyrë shumë agresive ndaj Bosnje-Hercegovinës dhe Malit të Zi? Ka pasur tensione në veri të Kosovës, si e komentoni atë lloj politike në rajon?
Ljubomir Filipoviç: Serbia po vepron në mënyrë agresive, sepse është vërtetuar se një rrotë kërcitëse e merr yndyrën. Vuçiq po qetësohet nga Perëndimi, Perëndimi po humbet besueshmërinë mes vendeve të tjera në Ballkan dhe kush fiton në fund? Rusia sigurisht. Kjo është arsyeja pse qëndrimi se ndikimi rus dhe serb në rajon është i gabuar. Këto ndikime janë të sinkronizuara dhe po prodhojnë sinergji të fortë.
Gazeta “Bota sot”: Kosova është duke u përballur me tensione në veri të saj, largimi i serbëve nga institucionet, gjykatat e policia për shkak të flet qortimeve nga Republika e Kosovës për targat ilegale bëri që situata atje të ishte shqetësuese, si e shihni vendimin e Qeverisë Kurti për mos shtyrjen e afatit për targa?
Ljubomir Filipoviç: Qeveria e Kurtit akuzohet se nuk është konstruktive dhe kërkuese. Shoqëria serbe po homogjenizohet dhe po agjitohet kur është fjala për Kosovën. Kam jetuar dhe studiuar në Beograd rreth 15 vjet më parë. Në atë kohë, si “separatist” malazez nuk e kisha problem të mbështesja publikisht pavarësinë e Kosovës në Beograd. Pothuajse 10% e njerëzve votuan për partinë që ka avokuar për pavarësinë e Kosovës. Duke bërë këtë në vitin 2022 Serbia, do të ishte një vetëvrasje politike. Publiku serb është radikalizuar dhe liberalët dhe të moderuarit janë margjinalizuar plotësisht. Edhe liberalët serbë e quajnë Kurtin “ekstremist” dhe “fashist”.
Mendoj se është një hap i zgjuar që Qeveria e Kosovës të tregojë se është partneri konstruktiv dhe të zbulojë blofin e Vuçiqit. Nga ana tjetër, është e rëndësishme të ngrihemi në mbrojtje të vlerave dhe t’i kujtojmë gjithmonë komunitetit ndërkombëtar se kush ishte viktima dhe kush ishte agresori gjatë konfliktit.
Gazeta “Bota sot”: Së fundi po mbahen edhe takime në Bruksel. Sa mendoni se do arrihet një marrëveshje Kosovë-Serbi?
Ljubomir Filipoviç: Vuçiq është i dënuar, për shkak të sanksioneve të Rusisë dhe për shkak të Kosovës. Mendoj se këto negociata nuk do të përfundojnë me sukses dhe ai duhet të ruajë fytyrën si dikush që ka bërë më të mirën. Bisedimet janë të dizajnuara dhe të zhvilluara keq.
Është e rëndësishme që autoritetet e Kosovës të komunikojnë qartë me publikun ndërkombëtar se kush është fajtori për rezultatin e mundshëm negativ të negociatave. Është e dukshme për ne në Mal të Zi, por fatkeqësisht duket se nuk është e dukshme për shqiptarët në Kosovë. Përderisa shoqëria serbe po homogjenizohet gjithnjë e më shumë kur bëhet fjalë për Kosovën, shoqëria kosovare dhe shqiptarët e Kosovës po polarizohen jashtëzakonisht shumë për çështjen e negociatave.
