Bodo Weber, ekspert për Ballkanin dhe bashkëpunëtor i lartë i Këshillit për Politikat e Demokratizimit (DPC) në Berlin, në një intervistë ekskluzive për “Bota sot” thotë se themelimi i Asociacionit mund të ketë sukses vetëm në kuadër të një marrëveshje përfundimtare, gjithëpërfshirëse duke përfshirë heqjen e referencës së Kosovës në kushtetutën e Serbisë.
Në një intervistë ekskluzive për gazetën “Bota sot”, Weber ka deklaruar se nuk kupton pse Uashingtoni kërkon fillimin e themelimit të Asociacionit në këtë moment kohor, pasi kjo do të komplikojë më tepër zgjidhjen e krizës aktuale.
Eksperti për Ballkanin dhe bashkëpunëtori i lartë i Këshillit për Politikat e Demokratizimit (DPC) në Berlin, ka folur rreth formës se si duhet të jetë dizajni i Asociacionit dhe ka komentuar propozimin franko-gjerman.
Kur mund të ketë një marrëveshje Kosovë- Serbi, a do të jetë në një afat të afërt kohor, Weber është shprehur skeptik, gjersa ka komentuar edhe luftën e Rusisë në Ukrainë dhe lidhshmërinë me dialogun.
Weber në intervistë ka folur edhe për qasjen e ndërkombëtarëve ndaj Kosovës dhe “Ballkanit të hapur’.
Intervista e plotë:
“Bota sot”: Kosova është duke u përballur me tensione në veri të saj, largimi i serbëve nga institucionet, gjykatat e policia për shkak të flet qortimeve nga Republika e Kosovës për targat ilegale ka bërë që situata atje të jetë shqetësuese, si e shihni vendimin e Qeverise Kurti për mos shtyrjen e afatit për targa?
Bodo Weber: Dikush pyet veten pse 10 muaj? Unë supozoj fuqishëm se ky është një afat kohor që BE-ja dhe SHBA-ja e shohin si të favorshëm për të arritur në një marrëveshje mbi propozimin gjermano-francez. Nëse është kështu, pyetet se pse kryeministri Kurti po i refuzon kërkesat perëndimore, duke qenë se ai sapo ka deklaruar se Qeveria e Kosovës në përgjithësi është e hapur për këtë iniciativë, ndërsa Beogradi gjoja jo.
“Bota sot”: Situata e krijuar me targa, ka riaktualizuar temën e Asociacionit. Ambasadori amerikan në Kosovë ka kërkuar urgjentisht formimin e tij, në anën tjetër Qeveria nuk lejon formimin e tij si “shtet serb, brenda Kosovës”, cila do të ishte zgjidhja më e mirë për Kosovën?
Bodo Weber: Epo, marrëveshjet si ajo për targat janë nga faza origjinale, 2012-14 e dialogut me qasjen e tij në rritje. U vendosën marrëveshje të përkohshme, duke pritur se do të kishte progres të vazhdueshëm në negociata, për të lehtësuar në një moment të mëvonshëm zgjidhjen e çështjeve të tilla si targat, të cilat duken si një gjë e vogël, por që lidhen me mosmarrëveshjen e statusit. Meqë kjo qasje në rritje dështoi, dhe me qeverinë Kurti duke marrë një qasje të ndryshme nga të gjitha qeveritë paraardhëse në dialog, duke përfshirë lëvizjet e njëanshme që janë plotësisht të ligjshme për sa i përket marrëveshjeve të kaluara, por jo në frymën e kaluar për të marrë vetëm vendime bazuar në dialog dhe pëlqim, lindin tensione. Në këtë kuptim, Perëndimi po përpiqet të dekonfliktojë, ndërsa përpiqet të kthehet në negociata për çështjen thelbësore, nevojën e Serbisë për të njohur Kosovën si një shtet të pavarur, fqinj.
“Bota sot”: Si BE-ja, ashtu edhe SHBA-ja vazhdojnë të kërkojnë shtyrje të afatit për targa ilegale, përkundër që është shtyrë disa herë, a është duke u “ledhatuar” Serbia nga ndërkombëtarët, pavarësisht krimeve të bëra ndaj Kosovës?
“Bodo Weber”: Dialogu ngeci në 2015-16 pikërisht për shkak të çështjes së Asociacionit. Brukseli, si në marrëveshjen e 2013, ashtu edhe në atë të 2015-ës, i la pyetjet thelbësore pa përgjigje, të pazgjidhura – atë të kompetencave të sakta të Asociacionit të ardhshëm. As Gjykata Kushtetuese e Kosovës në vendimin e saj të dhjetorit 2015 nuk ka dhënë përgjigje. Duke pasur parasysh frikën e Prishtinës që Asociacioni të kthehet në një lloj Republike Serbe, unë besoj se një zgjidhje, themelimi i Asociacionit mund të ketë sukses vetëm në kuadër të një marrëveshjeje përfundimtare, gjithëpërfshirëse, që përfshin njohjen formale-ligjore të Republikës së Kosovës nga Serbia, duke përfshirë heqjen e referencës së Kosovës në kushtetutën e Serbisë. Unë besoj fuqimisht se ka një zgjidhje për çështjen e dizajnit dhe kompetencave të Asociacionit, që u jep serbëve të Kosovës në veri sigurinë (simbolike) që ata kërkojnë për t’u integruar në shtetin dhe shoqërinë e Kosovës, dhe që shmang rrezikun potencial të krijimit të një Republike Serbe. Unë kam bërë disa propozime në të kaluarën.
“Bota sot”: Asociacioni është në kundërshtim me 23 nene të kushtetutës së Kosovës, deri para një muaji ndërkombëtarët kanë thënë se duhet një model që mbështetet në Kushtetutë, tani kërkohet implementimi i tij, ku qëndron problemi në këto luhatje të qëndrimeve nga perëndimi.
Bodo Weber: Për të qenë i sinqertë, nuk e kuptoj veten pse veçanërisht Uashingtoni po kërkon fillimin e themelimit në këtë moment kohor – kjo do të komplikojë më tepër se zgjidhjen e krizës aktuale.
“Bota sot”: A mendoni se transmetohet si duhet tek ndërkombëtarët një marrëveshje siç është Asociacioni, në të cilën i jepen kompetenca serbëve në Kosovë, madje më shumë se shqiptarëve?
Bodo Weber: Kërkesa thjesht mund të tregojë se politikës aktuale të Perëndimit i mungon një strategji e qartë.
“Bota sot”: Gjersa Kosovës i kërkohet ta themelojë asociacionin, serbët vazhdojnë t’i neglizhojnë marrëveshjet e arritura, a mund të qëndrojë ndonjë “kurth” prapa e Kosova të bëhet kurban për ndërkombëtarët?
Bodo Weber: Unë nuk mendoj kështu. Siç thashë, kam frikë se më shumë tregon se Perëndimi aktualisht nuk ka dijeni se si ta zgjidhë krizën e fundit.
“Bota sot”: Kosova dhe Serbia janë duke vazhduar dialogun në Bruksel, një ndër propozimet për një marrëveshje mes vendeve është projekti franko-gjerman, por sipas kryeministrit të Kosovës, i refuzuar nga Beogradi, a keni njohuri rreth këtij projekti dhe pse mendoni se nuk është pranuar nga Serbia?
Bodo Weber: Ne patëm kolapsin e dialogut fillestar mbi Asociacionin në 2015-16. Më pas, në 2017-2020 ne patëm ato që quheshin negociata për një marrëveshje përfundimtare, gjithëpërfshirëse, por që ishin negociata me dyer të mbyllura për një marrëveshje të ndyrë dhe të rrezikshme shkëmbimi toke. Kur kjo përfundimisht dështoi, ne patëm një periudhë të ndërmjetme në dialog, në të cilën negociatat e udhëhequra nga përfaqësuesi special i BE-së Lajçak u ulën në çështje dytësore, dypalëshe – që nuk mund të sillnin përparim serioz. Kjo është ajo që iniciativa gjermano-franceze po përpiqet të reagojë, d.m.th. synon të ridrejtojë negociatat në çështjen thelbësore, atë të statusit. Megjithatë, duket se aktualisht është vetëm një plan afatmesëm, jo një marrëveshje përfundimtare. Për këtë arsye jam skeptik se mund të ketë sukses.
“Bota sot”: A shihni një marrëveshje përfundimtare gjithëpërfshirëse në mes të Kosovës dhe Serbisë në një të ardhme të afërt dhe cila do të ishte ajo?
Bodo Weber: Jo aq i sigurt. Në kuptimin tim, ne nuk kemi nevojë për iniciativa të nivelit të mesëm, por për një rivendosje të vërtetë të negociatave për një marrëveshje përfundimtare, vërtet gjithëpërfshirëse – të iniciuar nga zyrtarët e nivelit më të lartë perëndimorë, kancelari Scholz dhe presidenti Macron dhe Biden.
“Bota sot”: Keni deklaruar se Perëndimi është diskredituar në procesin e dialogut për shkak se ka pasur plane për shkëmbim të territoreve mes Kosovës dhe Serbisë, cili do të ishte kuptimi i çlirimit nëse i falet territor Serbisë?
Bodo Weber: Ato negociata skandaloze, të udhëhequra nga zyrtarët më të lartë të BE-së, zonja Mogherini, dhe më vonë administrata Trump ishin një shenjë dramatike e krizës së thellë të Perëndimit – që fatmirësisht dështuan.
“Bota sot”: Kosova shtet i pavarur dhe sovran dhe ndërkohë i bëhet presion të lëshojë pe përballë Serbisë brenda territorit të saj, a mendoni që ndërkombëtarët po e shfrytëzojnë pozitën e Kosovës së pafuqishme për t’i bërë presion pavarësisht që qytetarët e Kosovës për 100 vite kanë dhënë gjak në trojet e tyre për liri, pavarësi e sovranitet, natyrisht edhe me ndihmën e miqve ndërkombëtarë e veçmas Amerikës?
Bodo Weber: Jo, ishte një shprehje e krizës së Perëndimit, e SHBA-së dhe BE-së, një pasojë e tërheqjes graduale perëndimore nga skena ndërkombëtare, e rendit botëror liberal pas luftës së Irakut, plus thellimi nga kriza e 2015-ës – evropiane, kriza e refugjatëve, Brexit dhe marrja e Presidencës nga Donald Trump në SHBA.
“Bota sot”: Lufta në Ukrainë dhe ndikimi rus, a janë disa prej arsyeve që faktori ndërkombëtar do një marrëveshje sa më të shpejt Kosovë- Serbi?
Bodo Weber: Ka një vëmendje të re në Ballkanin Perëndimor për shkak të luftës në Ukrainë dhe një ndjenjë e re urgjence na duhet për të zgjidhur çështjet e hapura në rajon, në mënyrë që të mos i ofrojmë Putinit mundësinë për të hapur një front të dytë në Evropë, në Ballkanin Perëndimor.
“Bota sot”: Në të kaluarën keni pasur kritika për “Ballkanin e Hapur” dhe keni qenë skeptik për “Procesin e Berlinit”, cili është qëndrimi juaj tani?
Bodo Weber: Procesi i Berlinit jetoi nga Kancelarja Merkel që nxiti për të mbajtur gjallë zgjerimin drejt rajonit dhe nga normalizimi i marrëdhënieve midis kryeministrave dhe presidentëve në Ballkanin Perëndimor, pas fillimit të dialogut politik, dhe regjimi i Vuçiqit që fillimisht zgjodhi një politikë rajonale konstruktive. Ndërsa të dy rrëshqitën në krizë, kështu ra edhe procesi i Berlinit. Mini-Shengeni, që pak a shumë zbret në proceset e Berlinit në Tregun e Përbashkët Rajonal, mund të shihet disi si një reagim i kuptueshëm ndaj presidentit francez Macron në vitin 2018 duke bllokuar hapjen e negociatave të anëtarësimi nga Shqipëria dhe Maqedonia e Veriut. Megjithatë, në Shtëpinë e Bardhë në shtator 2020, me marrëveshjen e Uashingtonit, i dërguari i Trump, Grenell e ktheu Open Balkan në një projekt konkurrues antigjerman, dhe që Vuçiqi ndërkohë, duke kaluar nga një politikë rajonale konstruktive në “Bota serbe” (Srpski svet), “Ballkani i hapur” nuk mund të funksiononte më. Për më tepër, me Parisin dhe Sofjen, këtë qershor duke zhbllokuar përfundimisht Shqipërinë dhe Maqedoninë e Veriut, nuk ka nevojë për një format paralel, të hapur ballkanik. Berlini duhet të gjejë një marrëveshje me Uashingtonin, ose të integrojë “Open Balkan”-in në Procesin e Berlinit, ose të gjejë një lloj ndarje pune.
