Duhet një mbrojtje kolektive ushtarake për ta ndihmuar Ukrainën, e cila po përballet me pushtimin rus, thotë për Radion Evropa e Lirë, Dr Mark Ellis, drejtori ekzekutiv i Odës Ndërkombëtare të Avokatëve, me seli në Londër.
Ellis thotë se komuniteti ushtarak ka vendosur që të mos e ndihmojë në mënyrë ushtrake mbrojtjen e Ukrainës, por po tenton që ta zmbrapsë Rusinë përmes sanksioneve të ashpra. Sipas tij, duhet të pritet për të parë efektet e këtyre sanksioneve.
Në këtë intervistë për REL-in, Ellis po ashtu flet për ndikimin që mund të kenë veprimet e Rusisë në Ukrainë te shtetet e Ballkanit Perëndimor. Në këtë drejtim, ai thotë se situata që po ndodh në Ukrainë mund të jetë një katalizator që nacionalistët e tjerë, veçmas në Ballkan, të thonë ‘Është koha që edhe ne të ndërmarrim veprime’.
Rusia ka nisur sulmet e saj ndaj Ukrainës herët në mëngjes. Cili është qëndrimi juaj për këtë?
Mark Ellis: Fatkeqësisht, kjo nuk ishte befasuese. Mendoj se ishte e pashmangshme në sytë e Rusisë. Ata tani i kanë ndërmarrë këto veprime. Është një shkelje e drejtpërdrejtë, e padiskutueshme e së drejtës ndërkombëtare. Nuk ka asnjë bazë në asnjë mënyrë.
Një nga parimet më themelore të së drejtës ndërkombëtare është mbrojtja e integritetit territorial dhe pavarësisë së shtetit. Fakti që Rusia tani ka shkelur integritetin territorial të Ukrainës është ndoshta një nga shkeljet më serioze të ligjit ndërkombëtar që ekziston.
Është një ditë shumë e errët, padyshim, për Ukrainën, por një ditë shumë e zezë edhe për komunitetin ndërkombëtar.
Putini thotë se nuk dëshiron të pushtojë, por të çmilitarizojë Ukrainën. A e besoni këtë?
Mark Ellis: Kjo është absolutisht një deklaratë absurde. Ky është një veprim i drejtpërdrejtë ushtarak. Putini ka treguar tashmë kartat e tij në lidhje me veprimet kundër Krimesë, gjithashtu në Gjeorgji, veprimet e mëparshme në pjesën lindore të Ukrainës. Ky nuk është asgjë më pak se okupim. Nuk është një lloj ngjarjeje paqësore. Të gjithë e dinë këtë dhe të gjithë e shohin këtë.
Tani duhet të përcaktojmë se si t’i kundërvihemi më së miri këtij akti skandaloz nga ai dhe nga shteti rus.
Cila është mënyra më e mirë për ta kundërshtuar atë?
Mark Ellis: Unë do ta kisha mbështetur dhe e kam mbështetur idenë e një lloj veprimi kolektiv, në një mbrojtje kolektive ushtarake për të ndihmuar Ukrainën. Ky do të ishte një veprim vetëmbrojtës i lejueshëm sipas ligjit ndërkombëtar. Megjithatë, siç e pamë, komuniteti ndërkombëtar ka vendosur të mos ndihmojë në mënyrë ushtarake për mbrojtjen e Ukrainës.
Përsëri, mendoj se është një gabim. Dhe, kjo është e ndarë nga NATO. NATO ka parametrat e saj, ka strukturën e vet, por nuk i pengon shtetet e tjera që t’i bashkohen Ukrainës në një vetëmbrojtje kolektive kundër këtij veprimi.
Megjithatë, duket se kjo nuk do të ndodhë. Komuniteti ndërkombëtar tani është i fokusuar në sanksione shumë të ashpra dhe mendoj se kjo është e përshtatshme. Ne do të duhet të presim dhe të shohim nëse kjo në ndonjë mënyrë e pengon Rusinë të vazhdojë veprimet e saj dhe nëse ajo në fakt do të kundërshtojë veprimet ruse në mënyrë që ata të tërhiqen nga Ukraina.
Por, kjo është e dyshimtë. Mendoj se do të jemi në këtë situatë për një kohë shumë të gjatë dhe mendoj se po shohim paqëndrueshmëri të mundshme gjetkë në Evropë, veçanërisht në rajonin e Ukrainës dhe ndoshta në vende të tjera në kufi me Ukrainën.
Sanksionet “mund të funksionojnë”
Bashkimi Evropian ka njoftuar se po planifikon “paketën më të fortë, më të ashpër” të sanksioneve që ka konsideruar ndonjëherë, por ju keni dyshime se këto do të kenë rezultate. Çfarë mund ta ndalë Putinin?
Mark Ellis: Mendoj se kjo është një situatë fatkeqe. Pengesa më e madhe për të, siç thashë, do të kishte qenë t’i kishim thënë presidentit Putin se do të kishte një veprim ushtarak kolektiv vetëmbrojtës.
Kjo mund të ndodhë ende. Nëse situata vazhdon të përkeqësohet, dhe nëse shohim mijëra jetë dhe civilë, të plagosur dhe të vrarë, shohim shkelje masive të ligjit humanitar, derisa Rusia lëviz në Ukrainë, mund të jetë ende një situatë brenda komunitetit ndërkombëtar nëse thotë “mjaft është mjaft, ne do të angazhohemi ushtarakisht”.
Është për të ardhur keq, por kjo mund të jetë e vetmja mënyrë që mund t’i kundërviheni këtyre veprime agresive të Rusisë. Sanksionet mund të funksionojnë, do të duhet të presim dhe të shohim, por ato sanksione, në mënyrë që të funksionojnë duhet të jenë në nivelin më të lartë. Por përsëri, dyshoj për këtë.
Ukraina nuk mund “të përballojë ushtarakisht ushtrinë ruse”
Si e komentoni një luftë tjetër që po ndodh, tani në shekullin XXI?
Mark Ellis: Është një pyetje e mirë, sepse po flas me ju nga një vend dhe një rajon që përjetoi krizat e veta. Kjo ishte hera e parë në ish-Jugosllavi që Evropa kishte përjetuar dhe parë këtë lloj konflikti dhe ne menduam se do të ishte hera e fundit. Ishte e jashtëzakonshme që po ndodhte në atë kohë, në ish-Jugosllavi.
Por tani, këtë po e shikojmë përsëri dhe ajo ngre pyetjen nëse një strukturë ndërkombëtare që u krijua pas Luftës së Dytë Botërore është më e përshtatshme për qëllimin që e ka pasur. Sepse, të ndodhë sot, në Evropë, një pushtim nga shteti fqinj për mua është krejt e jashtëzakonshme. Pra, mendoj se e gjitha kjo ngre këto pyetje në lidhje me stabilitetin e Evropës, nëse ligji ndërkombëtar është apo jo më i rëndësishëm në sytë e vendeve si Rusia.
Dhe nëse nuk është, atëherë ne do të shkojmë në të panjohurën dhe më pas do të kthehemi në një kohë kur nuk ka bazë ligjore dhe ku vendet thjesht marrin vendime vetë. Veprimet, si ato të Rusisë sot janë ndoshta ajo që do të shohim dhe kjo është një situatë shumë e frikshme.
Duke pasur parasysh ekuilibrin ushtarak midis dy vendeve, çfarë lloj lufte prisni?
Mark Ellis: Avantazhi ushtarak për Rusinë është i jashtëzakonshëm, kështu që, duke iu rikthyer mendimit tim, do të ishte më mirë të kishte pasur një lloj vetëmbrojtjeje kolektive, sepse nuk mendoj se Ukraina mund të përballojë ushtarakisht ushtrinë ruse.
Pra, unë do të prisja të shihja asgjë përveç një aksioni të suksesshëm ushtarak nga Rusia. Por, për fat të keq, kjo do të thotë shumë, shumë viktima, veçanërisht për civilët, veçanërisht në Ukrainë. Ky është me të vërtetë një moment vendimtar në kohën e sotme. Pra, është mjaft e jashtëzakonshme.
Ajo që duhet bërë tani është përqendrimi në veprimet e Rusisë tani që ajo ka pushtuar, sepse tani po shikoni se si do të zhvillohet ky konflikt dhe si të mbahet përgjegjëse Rusia tani që ajo e ka pushtuar Ukrainën.
Dhe, këtu mendoj se komuniteti ndërkombëtar duhet të jetë shumë i fuqishëm për të thënë se nën konceptin e juridiksionit universal, ata që kryejnë krime, tani që pushtimi ka ndodhur, do të sillen para drejtësisë. Mendoj se kjo është një deklaratë e rëndësishme për t’i thënë Rusisë, sepse do të ketë shkelje të ligjit ndërkombëtar humanitar dhe do të ketë viktima të konsiderueshme kundër civilëve dhe kjo është në qendër të së drejtës ndërkombëtare humanitare për të siguruar që civilët të mbrohen dhe që ata individë që kryejnë këto krime, duhet të sillen para drejtësisë.
Përballja e mundshme e Putinit me drejtësinë ndërkombëtare
A mundet Putini dhe si të mbahet përgjegjës për atë që po bën tani?
Mark Ellis: Gjykata Ndërkombëtare Penale, e cila nuk do të jetë aq e rëndësishme tani, sepse Rusia nuk është një shtet palë në statujën romake, por Ukraina ka kaluar nëpër procesin e pranimit të juridiksionit të GJNP-së në Ukrainë, kështu që kjo është një mënyrë që të paktën nga perspektiva e gjykatave penale ndërkombëtare se ato mund të shikojnë se mund të ndërmarrin veprime kundër individëve që kanë kryer krime në territorin ukrainas. Pra, kjo është një qasje që do të ndodhë. Tjetra është nën juridiksion universal, duke siguruar që individët, përfshirë Putinin, të mos kenë ku të shkojnë jashtë Rusisë, sepse nëse do të shkojë, ai dhe të tjerët do të arrestohen për këtë juridiksion universal.
Efektet e konfliktit në Ukrainë te shtetet e Ballkanit
Dr Ellis, nacionalizmi, tensionet politike dhe sociale që mbështeten pjesërisht nga Rusia, e bëjnë Ballkanin Perëndimor vazhdimisht në tensione. Si mendoni se ky konflikt mund të ndikojë në Ballkanin Perëndimor?
Mark Ellis: Ky është një shqetësim i rëndësishëm. Rritjen e nacionalizmit e kemi parë në Rusi, por edhe në Ballkan, Serbi, gjetkë në rajon, ky ka qenë një shqetësim i vërtetë për mua. Atë që bën nacionalizmi – ai e injoron plotësisht realitetin dhe thjesht krijon narrativin e vet. Dhe, kjo është ajo që Putini po bën – duke krijuar një narrativë, duke sugjeruar se ai po pushton sepse po përpiqet të ndalojë gjenocidin kundër rusëve që jetojnë në Ukrainë. Kjo është absolutisht absurde.
Por, këto janë llojet e ndjenjave nacionaliste që ne shohim të pasqyrohen në pjesë të tjera të botës, duke përfshirë Ballkanin. Pra, mendoj se ky është një shqetësim dhe mendoj se ekziston mundësia që ajo që ndodh midis Rusisë dhe Ukrainës mund të jetë sigurisht një katalizator që nacionalistët e tjerë, veçanërisht në Ballkan, të thonë ‘Është koha që edhe ne të ndërmarrim veprime’.
Ne po shihnim në Ballkan një ngritje të nacionalizmit, po shihnim në Ballkan një përpjekje për të rishkruar historinë, një përpjekje për të injoruar atë që ndodhi në Bosnje, në Kosovë, ne po e shohim që po ndodh me shpejtësi tani. Pra, ai skenar tashmë ka ndodhur, nuk kishte nevojë për lëvizjen nacionaliste ruse në Ukrainë për të ndryshuar atë që po ndodh në Ballkan, por mendoj se ajo që po ndodh në ngritjen e nacionalizmit, Rusia do të ketë një efekt dhe do të përshpejtojë të njëjtat ndjenja që ne kemi parë të ndodhin përsëri tani në Ballkan.
Është një situatë e tmerrshme në të cilën ndodhemi. Njerëzit në komunitetin ndërkombëtar duhet të kuptojnë se ne kemi kaluar kufirin këtë mëngjes dhe se jemi në ujëra të paeksploruara këtu. Bashkësisë ndërkombëtare do t’i duhet një forcë dhe bindje e madhe për të mbështetur sundimin e ligjit dhe për të mbrojtur integritetin e vendeve si Ukraina./REL
