Atmosfera e përgjithshme politike në Ballkan është shqetësuese si për BE-në, ashtu edhe për SHBA-në, thotë eksperti i çështjeve të Ballkanit Perëndimor, Alon Ben-Meir në një intervistë për gazetën “Bota sot”.
Meir e konsideron në lojë presidentin rus Putin, që sipas tij, po bën gjithçka që mundet për ta destabilizuar Ballkanin.
Sipas ekspertit Meir, BE-ja dhe SHBA-ja, janë të vetëdijshëm për ndodhitë, po janë të ngadalshëm që t’i kundërvihen planit të keq të Putinit.
Duke folur rreth dialogut Kosovë-Serbi dhe mundësitë që do ta shtyjnë Serbinë të dialogojë për një zgjidhje përfundimtare, Meir është shprehur se as BE-ja dhe as SHBA-ja nuk kanë ndikim të rëndësishëm mbi Vuçiqin për të ndryshuar pozicionin e tij, kjo pasi që sipas tij, marrëdhënia e Putinit është më e rëndësishme sesa premtimet e tyre.
Eksperti i çështjeve të Ballkanit Perëndimor në intervistë ka folur edhe rreth asociacionit të komunave serbe, duke thënë se Kosova ka të drejtë ta refuzojë çdo propozim apo plan që mund ta cenojë pavarësinë e saj.
Meir gjithashtu ka folur rreth krizës së mundshme në Ballkan, përpjekjeve për destabilizimin e tij nga Putini, për mënyrën e qeverisjes nga Kurti, për armatimin e Serbisë etj.
“Bota Sot”: Z. Meir mund të na flisni për gjendjen aktuale në Ballkan. Kemi pasur reciprocitetin e vendosur nga kryeministri i Republikës së Kosovës z. Albin Kurti, kohët e fundit dhe bisedimet në Bruksel, të cilat e detyruan palën serbe të pranojë dokumentet e Kosovës. Si e shihni ju aktualitetin nga pikëvështrimi juaj në Kosovë dhe më gjerë në Ballkan?
Meir: Besoj se atmosfera e përgjithshme politike në Ballkan është mjaft shqetësuese si për BE-në ashtu edhe për SHBA-në. Në lojë është presidenti rus Putin, i cili po bën gjithçka që mundet për ta destabilizuar Ballkanin. Në veçanti duhet t’i kushtojmë vëmendje si presidentit serb Vuçiq, ashtu edhe Milorad Dodikut, një anëtar i presidencës trepalëshe të Bosnjë-Hercegovinës. Të dyja vendet kanë qenë dhe vazhdojnë të jenë të dobishme në avancimin e interesave ruse në Ballkan. Putini është i vendosur të frustrojë frakturat aktuale socio-politike në vende të ndryshme të Ballkanit duke përdorur, ndër të tjera, Kishën e Krishterë Ortodokse si një mjet shumë të rëndësishëm për të çuar përpara interesat e tij, veçanërisht në Bosnje, Mal të Zi, Kroaci dhe në një pjesë të Kosovës. BE-ja dhe SHBA-ja janë padyshim të vetëdijshme për atë që po ndodh, por ata janë të ngadalshme për t’iu kundërvënë planit të keq të Putinit.
“Bota Sot”: Kosova dhe Serbia po vazhdojnë negociatat në Bruksel, por nuk kemi ndonjë shenjë që Serbia e pranon të kaluarën e saj, të tregojë për të pagjeturit në Kosovë gjatë luftës 1998/99 apo të kërkojë falje për krimet e bëra. Cilat janë mundësitë kyçe nga Bashkimi Evropian apo Shtetet e Bashkuara që ta shtyjnë Serbinë të dialogojë për një zgjidhje përfundimtare që do të sillte paqe e drejtësi?
Meir: Përkundër vazhdimit të negociatave ndërmjet Serbisë dhe Kosovës në Bruksel, nuk është arritur shumë. Presidenti i Serbisë Vuçiq mbetet i gatshëm të pranojë krimet e luftës së Serbisë kundër Kosovës në vitet 1998/1999 dhe si i tillë refuzon të pranojë ekzistencën e më shumë se 1600 kosovarëve që janë ende të zhdukur nga lufta, e lëre më të pranojë t’i kërkojë. As BE-ja dhe as SHBA-ja nuk kanë ndikim të rëndësishëm mbi Vuçiqin për të ndryshuar pozicionin e tij, për sa kohë që Putini mund të ndikojë te Vuçiqi që të bëjë ofertën e tij në Serbi, si dhe në shtetet e tjera të Ballkanit. Për Vuçiqin, marrëdhënia me Putinin është jashtëzakonisht e rëndësishme për shkak të bashkëpunimit ushtarak, ndihmës ekonomike dhe energjisë, dhe ai nuk është gati ta zhveshë Putinin për premtimet e BE-së dhe SHBA-së për përfitimet e ardhshme ekonomike, së bashku me perspektivën e anëtarësimit në BE, e cila është shtyrë për dhjetë vjet, kur do të fillojë të zgjerohet Bashkimi Europian.
“Bota Sot”: Pala serbe kërkon zbatimin e marrëveshjes për asociacionin, me çdo kusht. Një marrëveshje e tillë ka vite që ka marrë verdiktin nga Gjykata Kushtetuese se është në kundërshtim me 23 pika të Kushtetutës së Kosovës, ndërsa nga i deleguari amerikan Gabriel Escobar javë më parë patëm mesazh që një asociacion i tillë ku ka shtet brenda një shteti nuk mund të zbatohet si i tillë. Sipas jush cilat janë synimet e Serbisë në prapavijë përmes një asociacioni të atillë?
Meir: Edhe pse Kosova është nën presion për të zbatuar marrëveshjen e asociacionit të vitit 2015, unë pajtohem që një Asociacion i atillë minon sovranitetin e Kosovës mbi komunat me shumicë serbe. Insistimi i Serbisë për zbatimin e marrëveshjes është thjesht për të rritur ndikimin e saj mbi këto komuna. Ky ka qenë gjithmonë qëllimi dhe nuk ka gjasa të ndryshojë. Zyrtarët e Departamentit të Shtetit të SHBA-ve këmbëngulën disa herë se Kosova duhet të përmbushë detyrimet e saj për ngritjen e asociacionit të komunave, edhe pse është e gabuar.
Serbia duhet së pari të tregojë një vullnet të mirë duke bashkëpunuar, dhe duke bashkëpunuar me Kosovën në disa fronte, veçanërisht duke i dhënë fund fushatës së saj për të bindur vendet e tjera që të tërheqin njohjen e Kosovës, të ndalojë mbështetjen e saj ndaj shumë provokatorëve etnikë serbë në komunitetin mbizotërues serb në veri të Kosovës dhe të bashkëpunojë në kërkimin e personave të zhdukur si rezultat i luftës.
“Bota Sot”: Do të ishte e mundur sipas jush që asociacioni të zhbëhet tërësisht, që Serbia të mos ketë ndikim brenda shtetit të pavarur të Kosovës në mënyrë që të ketë paqe stabile si për shqiptarët, ashtu edhe për komunitetet e tjera. A do të kishim rrugëdalje drejt paqes pa bosnjëzim të Kosovës, pa “zajednicë”, pa gisht të Beogradit në territorin e Republikës së Kosovës?
Meir: Unë jam i mendimit se Kosova ka të drejtë të refuzojë çdo propozim apo plan që mund të cenojë pavarësinë e saj. Besoj se BE-ja dhe SHBA-ja gabojnë kur mendojnë se duke qetësuar presidentin Vuçiq, ai do të jetë më i prirur të punojë me Perëndimin në kërkim të një zgjidhjeje për konfliktin e tij me Kosovën. Vuçiqi është i martuar me Putinin dhe ai nuk do të marrë vetë, asnjë masë pajtuese ndaj Kosovës përderisa i ka kaq shumë borxh Putinit. Për më tepër, kryeministri Kurti ka të drejtë që mendon se Rusia, ka dhe vazhdon, ta përdorë Vuçiqin për të ndërhyrë në punët e brendshme të shteteve të Ballkanit, përfshirë Kosovën, për të çuar më tej interesin e Moskës në Ballkan.
“Bota Sot”: Ne kemi një model, ta themi si në Bosnjë dhe Hercegovinë dhe e shohim në vijimësi, që atje gjendja politike dhe ekonomike nuk është stabile. Kemi dëgjuar shpesh deklarata kërcënuese nga presidenti serb në Bosnjë, Milorad Dodik. A mendoni se BE-ja po gabohet kur kërkon implementimin e asociacionit duke ditur që e ka shembull konkret rastin e Zajednicës në Bosnjë përmes të cilës Serbia po shtrin ndikimin e saj?
Meir: Siç thashë më herët, BE-ja dhe SHBA-të duken të jenë naive duke supozuar se Serbia është një partner i vërtetë në negociatat në Bruksel. Vuçiqi dëshiron të ‘ngjisë gishtin’, si të thuash në çdo vend të Ballkanit, sepse ai vërtetë beson se Serbia duhet të jetë fuqia dominuese. Asociacioni i Komunitetit është vetëm një shembull tjetër se si Vuçiqi përpiqet ta destabilizojë Kosovën dhe BE-ja fatkeqësisht refuzon të pranojë të dukshmen.
“Bota Sot”: Informacionet thonë që Serbia ka 48 baza ushtarake, jemi dëshmitarë që Serbia armatoset çdo ditë, shohim në kanale televizive manovra të ushtrisë serbe pavarësisht që nuk kanë kaluar as tri dekada nga luftërat e tmerrshme që Serbia i shkaktoi në Ballkan. Si e komentoni ju këtë? Serbia ulet në Bruksel dhe kërkon paqe, ndërkohë që në terren e shfaq fuqinë e barutit. Për kë i gjithë ky armatim e i gjithë ky barut? Cilat janë synimet e qeverisë serbe?
Meir: Pavarësisht se Serbia po armatoset kryesisht nga Rusia duke blerë tanke, sisteme të mbrojtjes ajrore, raketa kundërtanke Kornet dhe helikopterë transportues si dhe dronë nga Kina, Beogradi nuk e ka ndërmend të sulmojë asnjë nga shtetet ballkanike, sidomos jo Kosovën. Edhe provokimi ushtarak i Kosovës do të ftojë angazhimin e menjëhershëm të forcave të SHBA-së dhe BE-së të stacionuara në Kosovë. Qëllimi kryesor i Vuçiqit është ta projektojë pushtetin dhe ta vendosë Serbinë si shtetin dominues në Ballkan. Përveç kësaj, Vuçiqi po e përdor fuqizimin e makinerisë ushtarake të Serbisë, për të negociuar nga një pozicion i fortë, në çdo negociatë të ardhshme me Kosovën në mënyrë të drejtpërdrejtë dhe të tërthortë.
“Bota Sot”: Z. Meir ju keni dhënë një kontribut të jashtëzakonshëm nga fusha juaj si ekspert për të pasur paqe e drejtësi në shtetet ballkanike. Mirëpo, të ndalemi pak te treshja e shteteve Kosovë-Bosnjë e Hercegovinë-Kroaci. Serbia në këto tri shtete ka shkaktuar qindra mijëra njerëz të vrarë, të masakruar pa dallim moshe, etnie a gjinie, dhjetëra mijëra gra e vajza të dhunuara. Dhjetëra mijëra njerëz të zhdukur sot e kësaj dite. Nga ana tjetër në opinionin ndërkombëtar hiqet si viktimë dhe provokon deri tek përdorimi i retorikës për agresion ndaj shteteve që pësuan prej saj. Ku ngecin qeveritë e këtyre shteteve, sipas jush, që të mos kishte një narracion ‘të ngjyrosur’ nga pala serbe?
Meir: Është një fakt i njohur se Serbia ka kryer krime skandaloze lufte në luftën e viteve 1998/99. Serbia jo vetëm që nuk i pranon krimet e saj të luftës, por e portretizon veten si viktimë për të zbardhur krimet e saj të luftës. Kjo është një taktikë e njohur, por fatkeqësisht BE-ja dhe SHBA-ja nuk po ushtrojnë asnjë presion ndaj Serbisë që jo vetëm të pranojë krimet e saj të luftës, por të ofrojë disa kompensime për familjet e viktimave. Të tre vendet – Kosova, Bosnja dhe Hercegovina dhe Kroacia – sigurisht që duhet të bëjnë më shumë për të shprehur ankesat e tyre dhe për të kërkuar disa kthime (kompensime).
“Bota Sot”: Mitrovica Veriore vazhdon të mbetet dhimbja jonë, atje ku jetojnë serbët vazhdon Beogradi të shtrijë ndikim e kontroll ilegal. Këshillat tuaja dhe hapat që duhet të ndërmarr Bashkimi Evropian për ta integruar këtë pjesë tërësisht brenda Prishtinës zyrtare?
Meir: Si fillim, BE-ja duhet të ndalojë zbutjen e Vuçiqit duke shpresuar se ai do të ishte më i prirur për të bashkëpunuar. Kjo nuk ka funksionuar dhe nuk do të funksionojë. Vuçiqi duhet të dijë se nëse vërtet dëshiron që vendi i tij të anëtarësohet në BE, ai duhet ta demonstrojë këtë përmes veprimit. Ai gjithashtu duhet të paralajmërohet se ndërsa BE-ja do ta mirëpriste Serbinë në një moment për t’u anëtarësuar në BE, barra është mbi të që të tregojë përmbajtje dhe të ndalojë përpjekjet e tij të pandërprera për të ndërhyrë në punët e brendshme të vendeve të tjera në Ballkan.
“Bota Sot”: Projekti “Ballkani i Hapur”, i cili tashmë po realizohet pa Kosovën, nga shumëkush në opinionin shqiptar shihet si një rrugë që ia hapë dyert më së shumti tregut serb, që të ketë ndikim në shtetet tjera, cili është komenti juaj për këtë?
Meir: Nuk jam i sigurt se ai projekt do të çojë në ndonjë gjë seriozisht të prekshme. Së pari, nëse jo të gjitha vendet e Ballkanit marrin pjesë, projekti dhe çdo gjë që do të dalë prej tij do të jetë vështirë, në mos i pamundur të zbatohet.
“Bota Sot”: Destabizilimi i rajonit të Ballkanit, lufta në Ukrainë, kriza ekonomike në mbarë botën. Kush sipas jush po e kërkon këtë destabilizim? Si e shihni politikëbërjen e shteteve ballkanike, atë evropiane dhe amerikane për ta ruajtur qetësinë?
Meir: Nuk ka dyshim se lufta ruse kundër Ukrainës është një faktor kryesor destabilizues. SHBA-ja dhe BE-ja po bëjnë një punë mjaft të mirë për të parandaluar destabilizimin e mëtejshëm, për shembull, në përpjekjet e tyre për të zbutur konfliktin midis Serbisë dhe Kosovës. Thënë kështu, pandemia, inflacioni dhe madje edhe ndryshimi i klimës kanë efekte destabilizuese. Është gjithashtu e rëndësishme të theksohet se uniteti dhe vendosmëria e BE-së dhe SHBA-së janë shumë të rëndësishme për të ruajtur paqen. Besoj se përpjekjet e tyre në këtë drejtim do të vazhdojë me sukses.
“Bota Sot”: Ndikimi rus në Ballkan ka filluar të rritet, çfarë duhet bërë që të mos ketë destabilizim ballkanik dhe sa është e rrezikuar Kosova nga ndikimi rus?
Meir: Nuk ka asgjë të re në përpjekjet e Rusisë për të rritur ndikimin e saj në Ballkan. SHBA-ja dhe BE-ja duhet të bëjnë gjithçka në kapacitetin e tyre për të ndihmuar ekonomikisht shtetet e Ballkanit dhe për të rritur gjithashtu ndihmën e tyre ushtarake. Putini duhet ta dijë se ka një kufi për ndikimin e tij dhe se Perëndimi do të përmbushë angazhimet e tij për të mbrojtur shtetet e Ballkanit.
“Bota Sot”: Republika e Kosovës vazhdon të forcojë thellimin e miqësisë me Shtetet e Bashkuara të Amerikës. Këshillat tuaja për qeveritarët për bashkëpunimin me Amerikën?
Meir: Këshilla ime për kryeministrin Kurti dhe presidenten Osmani është që të dëgjojnë me vëmendje atë që SHBA-të po e këshillojnë Kosovën. Megjithatë, unë nuk po sugjeroj që ai të pajtohet plotësisht me gjithçka që këshillon ose kërkon SHBA-ja. Nuk ka mik më të mirë apo më të madh të Kosovës se SHBA-ja, prandaj sa më i madh të jetë bashkëpunimi mes tyre, aq më mirë është për Kosovën.
“Bota Sot”: Kurti dhe Osmani në pushtet. Si e përshkruani ju qeverisjen e deritanishme, çfarë shihni si arritje dhe ku ka ngecje sipas jush?
A. Meir: Nëse do t’u caktoja ndonjë notë, do të ishte B.
Qeveria duhet të bëjë shumë më tepër ekonomikisht. Ajo duhet të trajtojë varfërinë e përhapur, të fokusohet më shumë në krijimin e vendeve të punës të paguara mirë, krijimin e një mjedisi më të mirë për investimet e huaja dhe të parandalojë që të rinjtë të largohen nga vendi dhe të kërkojnë punë diku tjetër për të parandaluar ikjen e trurit. Përveç kësaj, më shumë fonde duhet të ndahen për strehim të përballueshëm dhe sigurisht për të eliminuar korrupsionin. Së fundi, do ta këshilloja Qeverinë që të konsultohet rregullisht me opozitën për të krijuar një konsensus kombëtar për t’u marrë me shumë çështje urgjente me të cilat përballet kombi.
