Truri ynë është gjenial, por ndonjëherë na ngatërron
Jeta ndonjëherë vendos kërkesa të larta për mendjen dhe krijimtarinë tonë. Për shembull, si të gjejmë një zgjidhje për një projekt që do të na jepte mundësinë që më në fund të arrijmë dhe të bëjmë diçka më ndryshe dhe më emocionuese. Dhe pse idetë më të ndritura na vijnë në mendje kur nuk i presim – për shembull në dush.
Pikërisht këtë shpjegon neurobiologu, prof. dr. Martin Korte.
Në situata të veçanta, idetë e mira, kreative ia vlejnë dhe do të ishte mirë që ato të na vinin me shtypjen e një butoni në momentin vendimtar. Por kryesisht nuk ndodh ashtu. Përkundrazi, shpesh duket se asgjë e mençur nuk na vjen në mendje kur mendojmë fort dhe përpiqemi të gjejmë një zgjidhje.
Por nëse më pas e heqim qafe problemin dhe bëjmë diçka krejtësisht të ndryshme, për shembull, bëjmë një shëtitje, gatuajmë ndonjë ushqim, takojmë njerëz të tjerë, pavarësisht nëse vishemi apo bëjmë dush, papritmas frymëzimi na vjen dhe zgjidhja gjendet.
Për çfarë mendon truri ynë?
Pse i hedh idetë më të ndritura kur ne më pak i presim dhe jo kur i duam? Këtë e shpjegon neurobiologu profesor Dr Martin Korte.
Dy mënyra të ndryshme se si funksionon truri ynë
Sipas shkencëtarit që hulumton trurin, fenomeni i përshkruar përfshin dy rrjete të ndryshme në të cilat truri ynë mund të funksionojë: rrjeti i vëmendjes ose përqendrimit nga njëra anë dhe rrjeti i ëndrrave me sy të syrit nga ana tjetër.
– Kur rrjeti ynë i vëmendjes është aktiv, lobi ynë i përparmë është veçanërisht aktiv – thotë Martin Korte. Ai shkëlqen si një llambë dore në trurin tonë dhe kërkon informacione përkatëse që mund t’i përdorim për të zgjidhur problemet. Lobi frontal përqendrohet në rrugët e të dhënave të mëdha, të zhvilluara dhe të përdorura shpesh në trurin tonë, pasi këtu është më i madh probabiliteti për të gjetur përgjigjen – në fund të fundit, kjo është arsyeja pse ato janë të ndërtuara kaq mirë. Por pikërisht këtu qëndron truku: domethënë, zgjidhjet më premtuese nuk janë gjithmonë më gjenialet apo më kreativet.
– Në parim, zgjidhjet më kreative janë ato më të pabesueshmet që funksionojnë pavarësisht gjithçkaje – thotë shkencëtari. – Kur flasim për kreativitet dhe ide kreative, zakonisht nënkuptojmë gjetjen e qasjeve dhe zgjidhjeve origjinale të problemeve. Kjo nuk ka të bëjë me të drejtën apo të gabuarën, por me imagjinatën. Bëhet fjalë për lidhjen e elementeve në disa mënyra të reja, ndoshta befasuese, dhe gjetjen e zgjidhjeve për të cilat nuk kemi menduar më parë.
– Në këmbim, shanset tona për sukses janë përgjithësisht më të larta nëse truri ynë fillon një rrjet ëndërrimesh – të cilat atij i pëlqen ta bëjë, për shembull, duke bërë dush.
Në këtë gjendje, e cila quhet edhe gjendja bazë ose aktiviteti i sfondit të trurit, lobi ynë frontal është shumë më pak aktiv sesa kur është në modalitetin e vëmendjes. Nga ana tjetër, aktiviteti i moderuar mund të vërehet në të gjitha zonat e trurit, veçanërisht në ato zona që nuk janë përgjegjëse për ndërveprimin me botën e jashtme, por që rregullojnë gjërat e brendshme, për shembull, në mënyrë që ne të mund të ndiejmë dhe t’i përgjigjemi gjendjes sonë.
Ndërsa përqendrohemi, të ashtuquajturat valë gama kalojnë nëpër trurin tonë me shpejtësi deri në 40 herc, dhe sipas mënyrës së ëndërrimit, valët alfa shumë më të ngadalta udhëtojnë me vetëm tetë deri në dymbëdhjetë herc. Në këtë gjendje themelore, aktiviteti në trurin tonë nuk është i fokusuar, por i përhapur – thotë Martin Korte. Si rezultat, informacioni mund të rrjetizohet me njëri-tjetrin në deponë tonë të të dhënave pothuajse në mënyrë të rastësishme, d.m.th., mund të formohen grupime që ne kurrë nuk do t’i bashkonim në një gjendje të përqendruar.
A është relaksimi i plotë një masterplan sekret?
Por qëndrimi në dush për orë të tëra çdo ditë, nuk rekomandohet. Kjo, ndoshta do të na sillte më shumë probleme të reja sesa ide të shkëlqyera (p.sh. fatura të mëdha uji, lëkurë të rrudhosur dhe nëse kemi flokë të gjatë dhe shpesh hundë të zëna). – Për të dalë me ide të mira, së pari duhet të identifikojmë me saktësi problemin, të zgjidhim se cilat çështje janë të rëndësishme për zgjidhjen dhe, për shembull, të eksplorojmë se si njerëzit e tjerë e kanë zgjidhur tashmë këtë problem – thotë Dr. Martin Corte. Për mirë ose për keq, fillimisht duhet të kalojmë valët gama të fuqishme, që do të thotë se duhet të përqendrohemi dhe të përdorim lobet tona ballore.
Ne kemi nevojë për një model vëmendjeje në mënyrë që të mund të fillojmë kërkimin për ide në mënyrë që të mund të njohim atë në mënyrë ëndërrimtare. – Nëse ekziston lidhja me gjendjen bazë të trurit tonë që duket se është zgjidhja, ne përjetojmë një moment zgjidhjeje dhe truri ynë kalon nga relaksimi në përqendrim – thotë profesori. Për të zhvilluar ide krijuese dhe për të bërë diçka me to, është i nevojshëm një ndërveprim kuptimplotë i dy rrjeteve të trurit tonë, një ndryshim i ekuilibruar i fazave të relaksimit dhe vëmendjes.
Dhe ka edhe një gjë tjetër për t’u marrë parasysh përpara se të bëjmë ëndrrën tonë të përhershme: në mënyrë që truri ynë i qetë të lidhë informacionin në një mënyrë origjinale, krijuese, ai duhet të ketë një bazë të dhënash të caktuar informacioni për të nxjerrë, për të përdorur një metaforë: jo edhe kuzhinieri më i zgjuar nuk mund të na shërbejë një menu me yje nëse frigoriferi është bosh.
– Për të qenë kreativ në një fushë, duhet të plotësohen disa kushte, e një prej tyre është të kesh një ekspertizë e caktuar – thotë Martin Korte. Kjo, nga ana tjetër, ndodh në rastet më të rralla në mënyrën e ëndërrimit të vazhdueshëm.
Pra, nëse duam të zhvillojmë ide kreative, do të ishte ideale të jemi të gatshëm dhe të aftë të përqendrohemi e të bëjmë përpjekje, si dhe të kënaqemi dhe relaksohemi herë pas here. Përveç kësaj, sa më e madhe ekspertiza jonë në një fushë, aq më shumë ka të ngjarë të përjetojmë një frymëzim të shpejtë. Nëse plotësohen këto kërkesa, mund të mos jetë një ide e keqe të blini dush që nuk rrëshqet. Në fund të fundit, sigurisht që nuk duam të biem në momentin vendimtar të eurekës.
