Sipas Raportit për Trafikimin e Qenieve Njerëzore të vitit 2025 të Departamentit Amerikan të Shtetit, Shqipëria nuk i përmbush ende standardet minimale për eliminimin e trafikimit. Raporti evidenton dobësi të rëndësishme në hetimin dhe ndjekjen penale të rasteve, mungesë koordinimi mes institucioneve dhe burimeve të pamjaftueshme për mbrojtjen e viktimave. Autoritetet shpesh trajtojnë viktimat si të dyshuara, ndërsa rastet e trafikimit seksual dhe të punës së detyruar në komunitetet e margjinalizuara rrallë ndiqen siç duhet. Ekspertët nënvizojnë se qeveria shqiptare duhet të forcojë kapacitetet institucionale dhe të garantojë mbrojtjen efektive të viktimave për të përmirësuar situatën. Sipas Raportit për Trafikimin e qenieve njerëzore 2025, Shqipëria nuk i përmbush plotësisht standardet minimale për eliminimin e trafikimit. Raporti evidenton disa probleme serioze në mënyrën se si qeveria shqiptare e trajton këtë fenomen.
Dobësi në hetim dhe ndjekje penale
Një shqetësim i madh është se policia vendore dhe prokurorët e rretheve nuk kanë përvojën dhe kapacitetin e nevojshëm për të hetuar dhe ndjekur penalisht çështjet e trafikimit. Shpesh ato trajtohen si vepra me dënime më të lehta, si “shfrytëzim prostitucioni” në vend që të trajtohen si trafikim. Kjo ndodh sepse këto akuza kërkojnë më pak specializim dhe kohë, ose për shkak të besimit të gabuar se trafikimi duhet të ketë patjetër element ndërkombëtar.
Në disa raste, autoritetet akuzojnë të pandehurit për “akte të turpshme ndaj të miturve,” “ngacmim seksual” ose “marrëdhënie seksuale me dhunë” në vend të trafikimit. Mungesa e personelit dhe burimeve financiare, si edhe lëvizja e shpeshtë e punonjësve të rendit, krijojnë pengesa shtesë për hetimin e rasteve të trafikimit, përfshirë edhe mungesën e mjeteve për hetimin e krimit të organizuar.
Identifikimi i viktimave dhe bashkëpunimi
Njësitë lëvizëse për identifikimin e viktimave (MIUs), që identifikojnë shumicën e viktimave çdo vit, nuk marrin personel dhe financime të mjaftueshme nga qeveria. Në vitin 2024 ato identifikuan 98 viktima të mundshme (55% e totalit), por qëndrueshmëria e tyre mbetet e pasigurt për shkak të mungesës së burimeve.
Policia nuk merr pjesë rregullisht në MIU, megjithëse ka firmosur një marrëveshje për pjesëmarrjen e saj. Forcat e rendit rrallë nisin hetime kur shoqëria civile identifikon një viktimë të mundshme. Policia kufitare nuk ka burime, përkthyes dhe njohuri për të zbatuar procedurat standarde për migrantët dhe azilkërkuesit.
Një problem serioz është se Policia e Shtetit nuk kontrollon individët në aktivitetin e prostitucionit për shenja të trafikimit gjatë operacioneve policore. Autoritetet shpesh i justifikojnë rastet e shërbimit të detyruar shtëpiak dhe punës së detyruar në martesa të imponuara në komunitetet Rome dhe Egjiptiane Ballkanike si zakone tradicionale.
Penalizimi i viktimave
Autoritetet shpesh akuzojnë gabimisht viktimat e trafikimit seksual për vepra të prostitucionit të kryera vetëm si pasojë direkte e trafikimit. Për shembull, policia dhe strehat identifikuan pesë viktima të mundshme që u ndoqën penalisht për prostitucion.
Për shkak të zbatimit jo të plotë të procedurave të identifikimit, autoritetet arrestojnë ose dëbojnë viktima të paidentifikuara, përfshirë gra në prostitucion, migrantë dhe azilkërkues, për akte të paligjshme të kryera si rezultat i trafikimit. Vëzhguesit raportuan raste kur autoritetet dëbuan viktima të mundshme pavarësisht kërkesave për t’i kontrolluar për shenja trafikimi.
Koordinimi dhe mbledhjet
Koordinatori kombëtar dhe Zyra e Koordinatorit Kombëtar kundër Trafikimit (ONAC) rrallë thërrasin mbledhje për Mekanizmin e Referimit Kombëtar (NRM) dhe Autoritetin Përgjegjës. Raportohet mungesë përpjekjesh koordinuese nga ONAC. Mbledhjet që janë zhvilluar kanë qenë joefikase, me pjesëmarrje të ulët dhe pa diskutuar vendosjen e viktimave në kujdes. NRM u mblodh vetëm tri herë në vitin 2024, kundrejt gjashtë herëve në 2023.
Komiteti Shtetëror kundër trafikimit, i përbërë nga përfaqësues të ministrive përkatëse, nuk është mbledhur që nga viti 2021.
Shërbimet dhe strehimi
Qeveria nuk ka burime për të ofruar shërbime afatgjata për viktimat, sidomos për meshkujt, fëmijët dhe viktimat me fëmijë. Pavarësisht rritjes së financimit për pagat e stafit, strehat e drejtuara nga OJF-të vazhdojnë të përballen me vështirësi financiare, përfshirë kostot në rritje për avokatë, siguri dhe ndihmë afatgjatë.
Qeveria nuk ka ndarë asnjë burim nga fondi i aseteve të sekuestruara kriminale për mbështetje viktimash tri vite me radhë. Bashkitë rrallë sigurojnë strehim për viktimat për shkak të kritereve të shumta, ndërsa ofruesit e shërbimeve përballen me pengesa për të marrë me qira apartamente afatshkurtra, pasi pronarët kërkojnë kontrata afatgjata.
Mbrojtja e dëshmitarëve dhe procedurat ligjore
Komisariatet dhe gjykatat e rretheve nuk kanë dhoma të sigurta për marrje në pyetje apo pajisje për intervista dhe dëshmi në distancë. Disa prokurorë nuk i përgjigjen kërkesave ose nuk e kryejnë detyrën për të ofruar ndihmë viktimave dhe dëshmitarëve.
Për shembull, një OJF që përfaqësonte viktima kërkoi mbrojtje dëshmitarësh për disa raste, por gjykatat e refuzuan ose e shtynë vendimin pasi prokurori nuk u paraqit në seancë. Në vitet e mëparshme, prokurorët nuk iu përgjigjën kërkesës për t’u hequr prindërve të drejtën prindërore kur shfrytëzonin fëmijën e tyre.
Vëzhguesit raportuan vështirësi për gjetjen e përkthyesve dhe raste kur ata refuzuan të paraqiteshin në gjyq për shkak të tarifave të ulëta dhe vonesave në pagesa. Avokatët nuk kanë gjithmonë njohuri mbi të drejtat e viktimave, gjykatat nuk përdorin gjithmonë metoda të përshtatshme dhe qeveria shpesh nuk siguron dokumentet ligjore të nevojshme për viktimat.
Kompensimi dhe inspektimet e punës
Gjykatat zakonisht mohojnë dëmshpërblimin në procedurat penale. Paditë civile kërkojnë që viktimat të japin sërish dëshmi, duke shkaktuar rikujtim traumash. Gjykatat civile kanë hedhur poshtë ose mbyllur padi civile nëse gjykatat penale e kanë pushuar çështjen ose kanë shpallur të pafajshëm të pandehurin. Gjykatat kanë dhënë kompensim vetëm për dy viktima, në vitin 2010 dhe 2018, por ende nuk e kanë shpërndarë.
Inspektorët e punës nuk kanë autoritet të kontrollojnë aktivitetet e punës informale, përfshirë bizneset e paregjistruara, ku vazhdojnë të ekzistojnë rreziqe për trafikim.
Korrupsioni
Qeveria nuk raportoi ndonjë hetim, ndjekje ose dënim të punonjësve shtetërorë të përfshirë në trafikim. Megjithatë, korrupsioni dhe bashkëpunimi i zyrtarëve me krimet e trafikimit mbeten shqetësime të vazhdueshme.
Këto mangësi tregojnë se, pavarësisht disa përparimeve, qeveria shqiptare duhet të forcojë ndjeshëm kapacitetet institucionale, të rrisë burimet për identifikimin dhe mbrojtjen e viktimave dhe të sigurojë që viktimat e trafikimit të mos ndëshkohen për akte të kryera si pasojë e shfrytëzimit.
Burimi: botasot.info
