Kultura e punës në SHBA sillet rreth punonjësve që punojnë tetë orë në ditë, pesë ditë në javë një orar i përjetësuar nga Dolly Parton në këngën e saj të vitit 1980 “9 me 5”.
Është thjesht normë, njësoj si ka qenë ndonjëherë. Por nuk ka qenë gjithmonë kështu. Mënyra se si Shtetet e Bashkuara arritën në standardin e tetë orësh nuk ishte rezultat i një sindikate apo një industrie, një kompanie apo një ligji. Përkundrazi, ajo erdhi pas një përzierjeje të gjatë dhe komplekse të veprimeve të punës, avokimit, kompromiseve politike, punëdhënësve pionierë dhe konkurrencës ekonomike, citon CNN.
Gjatësia e ditës së pusnë ndër vite
Në përgjithësi, pati një rënie të vazhdueshme në gjatësinë e ditës së punës nga vitet 1800 deri në Luftën e Dytë Botërore, me një rënie mjaft të madhe gjatë viteve 1920, tha historiani ekonomik Benjamin Hunnicutt, një profesor në Universitetin e Iowa-s.
Por zbritja filloi nga një nivel mjaft i lartë.
Në mesin e viteve 1800, puna mbi 70 orë në javë ishte e zakonshme, sipas ekonomistit Robert Whaples, profesor në Universitetin Wake Forest i cili krijoi një afat kohor të detajuar mbi evolucionin e orëve të punës në Shtetet e Bashkuara për Shoqatën e Historisë Ekonomike.
Duke pasur parasysh që njerëzit zakonisht punonin gjashtë ditë në javë në atë kohë, kjo rezulton në afërsisht 12 orë në ditë.
Jo se nuk kishte shembuj në fillim të shekullit të 20-të të njerëzve që kushtonin shumë më tepër kohë se kaq. Në fund të Luftës së Parë Botërore, për shembull punëtorët e furrave në industrinë e çelikut zakonisht punonin 84 orë në javë, vëren Whaples. “Këto orë anormalisht të gjata ishin objekt i shumë denoncimeve dhe një çështje madhore në një grevë që filloi në shtator 1919. Greva dështoi por katër vjet më vonë US Steel reduktoi ditën e saj të punës nga dymbëdhjetë në tetë orë.”
Në vitin 1926, Ford Motor Company, nën udhëheqjen e Henry Ford themeloi në mënyrë të famshme një javë pune pesë-ditore tetë orë në ditë.
Më pas, për shkak të papunësisë së lartë ideja për një javë pune 6-orëshe erdhi në fokus.
Libri i Hunnicutt, “Dita gjashtë-orëshe e Kellogg”, tregon historinë se si baroni i drithërave WK Kellogg vendosi në vitin 1930 të krijonte turne gjashtë-orëshe në vend të ndërrimeve tetë-orëshe, me një ulje të pagës së punëtorëve.
Lëvizja e Kellogg tërhoqi vëmendjen kombëtare dhe së shpejti pati një shtytje për të ligjësuar në mënyrë federale një ditë pune gjashtë-orëshe. Por një projekt-ligj që synonte të krijonte përkohësisht një javë pune 30-orëshe, i cili kaloi në Senat dështoi në Dhomë.
Menjëherë pas kësaj, në vitin 1933, presidenti i sapozgjedhur Franklin Delano Roosevelt nënshkroi në ligj Aktin Kombëtar të Rimëkëmbjes Industriale, sipas të cilit punëdhënësit hynë në marrëveshje vullnetare për të krijuar javë pune 35 deri në 40 orë dhe për të paguar një pagë minimale prej 12 deri në 15 dollarë në javë. Në fund të viteve 1930, ata krijuan diçka që do të krijonte në të gjithë bordin atë që ne e njohim sot si java e punës pesë-ditore tetë orë në ditë, përveç përcaktimit të një paga minimale federale dhe vendosjes së mbrojtjes nga puna e fëmijëve.
Në vitin 1938, FDR nënshkroi në ligj Aktin e Standardeve të Drejta të Punës i cili përcaktonte se punëdhënësit duhet të paguajnë jashtë orarit punonjësve që punojnë më shumë se 40 orë në javë.
Kompensimi i përhershëm midis kohës dhe parasë
Dita gjashtë-orëshe e Kellogg, e cila ishte e njohur për punonjësit kur u vendos nuk zgjati. Nga fundi i viteve 1950, shumica e punonjësve kishin zgjedhur të rifillonin një ditë pune tetë-orëshe. Ata që nuk e bënë ishin kryesisht gra dhe qëndruan me orarin e tyre gjashtëorësh deri në mesin e viteve 1980. Sot, sigurisht, shkëmbimi kohë-para është po aq i rëndësishëm për të rriturit që punojnë, por me një kthesë të re: Pandemia e Covid ndryshoi mendjet e njerëzve se sa konsumuese duhet të jetë puna, në lidhje me pjesë të tjera të rëndësishme të jetës së tyre, si koha me familjare.
Burimi: GAZETA.MK
