Në arsimin e përbashkët besohet se “mësimdhënia” është e barabartë si t’i propozosh djalit ose fëmijës të vërtetat e paracaktuara, të paketuara paraprakisht ose të pranishme prej kohësh në historinë shoqërore dhe të përbashkët. Sa herë dëgjojmë njerëzit të thonë “bëhet kështu sepse kështu ka funksionuar gjithmonë!” Mësimdhënia duket se po kalon procesin – unë si i rritur i ruaj njohuritë, ti si fëmijë i mëson ato.
T’i mësosh fëmijët të besojnë verbërisht në të vërtetat e supozuara pa i përfshirë në diskutim, duke u mësuar se çfarë të mendojnë, do të thotë t’u heqësh një nga aftësitë më të rëndësishme: aftësinë e vetëvendosjes. Është e vërtetë që ende jemi të ndikuar nga shoqëria dhe mjedisi në të cilin jetojmë, por nuk kemi pse u japim fëmijëve tanë të vërtetat e para-paketuara.
Një rrëfim për ta bërë më të qartë konceptin
Duhet t’i mësojmë fëmijët të kuptojnë se çfarë po bëjnë. Në këtë drejtim, ju ftoj të reflektoni në këtë histori. Një mësues Sufi kishte aftësinë të rrëfente një shëmbëlltyrë në fund të çdo mësimi, por studentët nuk e kuptonin gjithmonë mesazhin.
– “Mësues”, – tha një prej studentëve me ngacmimin e sfidës, “ju gjithmonë na tregoni një histori, por kurrë nuk e shpjegoni kuptimin e saj më të thellë”.
– Kërkoj falje për këtë, – kërkoi ndjesë mjeshtri -, më lejoni të plotësoj gabimin tim, ndërkohë ju ofroj këtë peshk që sapo kam kapur.
– Faleminderit mësues!
– Sidoqoftë, do të doja t’ju falënderoja ashtu siç e meriton. A më lejon të pastroj peshkun?
– Po, të falënderoj shumë, – përgjigjet studenti, i suprimuar dhe zhgënjyer nga oferta e mësuesit.
– A do të pëlqente, pasi kam thikën në dorë, që ta pres në copëza të vogla në mënyrë që të jetë më e përshtatshme për ta ngrënë?
– Do të doja, por nuk dua të abuzoj me bujarinë tënde mjeshtër.
– Nuk është abuzim nëse jua ofroj. Thjesht dua të të kënaq ty në gjithçka mundem. Më lejoni gjithashtu ta gatuaj dhe ta përtypni para se t’jua jap.
– Jo mjeshtër, nuk do të doja ta bëje këtë! – u përgjigj studenti i habitur dhe i tronditur.Mjeshtri ndaloi, buzëqeshi dhe tha:
– Nëse ua shpjegoja studentëve të mi kuptimin e secilës prej tregimeve, do të ishte si t’i ushqeja me fruta të përtypura tashmë.
Çfarë na mëson kjo histori?
T’u mësosh fëmijëve të besojnë verbërisht në të vërtetat absolute, pa i pyetur, është si t’u japësh fruta të përtypura. T’u mësosh atyre se çfarë të mendojnë, do të thotë t’u heqësh një nga aftësitë më të rëndësishme: aftësinë për vetë-efektshmërinë. Vetëefikasiteti, ose më saktë vetë-efikasiteti i perceptuar, siç përshkruan Bandura, korrespondon me bindjen nga individi për të qenë në gjendje të mbizotërojnë aktivitete specifike, situata ose aspekte të funksionimit të tyre psikologjik ose shoqëror, si dhe të mësuarit nga përvoja. Dhe fakti që ne mund të jemi të efektshëm në këtë e rrit shumë vetëvlerësimin tonë!
Pse është e rëndësishme të trajnoheni?
Pse është e rëndësishme të trajnoheni për: të menduar, si të bësh pyetje, si të zhvillosh aftësinë për të qenë të ndjeshëm? Nga pikëpamja njohëse, nuk ka sfidë më të madhe sesa trajtimi i problemeve dhe gabimeve, pasi këto kërkojnë jo vetëm përpjekje, por edhe një proces ndryshimi dhe përshtatjeje. Kur përballemi me një problem, të gjitha burimet tona njohëse vihen në lëvizje dhe, shpesh, zgjidhja përfshin një riorganizim të skemës sonë mendore. Fëmijët, si të tillë, janë terren shumë pjellor për ushtrimin e të menduarit: duke i ndihmuar ata të zhvillojnë arsyetimin dhe aftësinë për të bërë pyetje, i lejon ata të zhvillojnë aftësi emocionale, t’i njohin, t’i emërtojnë, duke mposhtur frikën e zhytjes në të panjohurën, d.m.th., çfarë kanë përreth dhe çfarë ndjejnë brenda. Fëmija juaj mund të gabojë. Në fakt, ka shumë të ngjarë që ta bëjë këtë, por ai do të mësojë nga gabimi dhe do të shkojë tutje, duke pasuruar kështu bagazhet e tij me mjete për të përballuar jetën. Në fakt, nëse e stërvitni fëmijën tuaj të argumentojë mendimet e tij duke pyetur vazhdimisht pse, të dëgjojë këndvështrimin e atyre përreth tij, të “njohë” veten në atë që thotë tjetri, të hedhë poshtë një tezë duke e mbështetur atë me argumente të vlefshme, për të pyetur se çfarë ndjen dhe si mund ta përcaktojë emocionin e tij, ai do të ketë në dispozicion disa “mjete” të paprekshme që mund të përdoren çdo ditë. Në fillim është e lodhshme, pastaj me kalimin e kohës mendja mësohet me arsyetimin dhe nuk mund të bëjë më pa të, ashtu si kur filloni ndonjë sport: në fillim lodheni shumë, por më pas merrni një shije dhe nuk mund të ndaleni.
A ka një mënyrë për ta edukuar fëmijën tuaj të mësojë të mendojë?
Fëmijët duhet të jenë në gjendje ta zbulojnë vetë mënyrën e të bërit të gjërave. Duhet t’i japin kuptim botës së tyre dhe, pak nga pak, të formojnë vlerat e tyre. Nëse në vend që t’u sigurojmë fëmijëve të vërteta absolute, i nënshtrojmë me sfida, në mënyrë që t’i bëjmë të mendojnë me kokën e tyre, të rrisim aftësinë e tyre për të vëzhguar, reflektuar dhe për të marrë vendime në mënyrë të pavarur. Nëse, nga ana tjetër, i mësojmë fëmijët të pranojnë dhe kaq, pa menduar, çdo informacion që ata do të marrin nuk do të jetë i rëndësishëm dhe nuk do të prodhojë ndryshime të mëdha në trurin e tyre, por thjesht do të mbetet i ruajtur diku në kujtesën e tyre, ku ngadalë do të venitet. Përkundrazi, kur mendojmë se si të zgjidhim një problem, ose kur përpiqemi të kuptojmë se ku gabojmë, nxitet një proces që përfshin rritjen. Kur fëmijët mësohen të mendojnë, të vënë në dyshim realitetin dhe të gjejnë zgjidhje për veten e tyre, ata fillojnë t’u besojnë aftësive të tyre dhe të përballen me jetën me më shumë besim dhe më pak frikë. Përkundrazi, kur mendojmë se si të zgjidhim një problem, ose kur përpiqemi të kuptojmë se ku gabojmë, nxitet një proces që përfshin rritjen. Kur fëmijët mësohen të mendojnë, të vënë në dyshim realitetin dhe të gjejnë zgjidhje për veten e tyre, ata fillojnë t’u besojnë aftësive të tyre dhe të përballen me jetën me më shumë besim dhe më pak frikë.
