Kur nënat vuajnë, foshnjat vuajnë. Është koha që bota ta kuptojë këtë, thonë ekspertët e shëndetit mendor të nënave.
Depresioni pas lindjes (PPD) vlerësohet të prekë më shumë se një në dhjetë gra që kanë një fëmijë dhe është vetëm një nga shumë çrregullimet e humorit që një grua mund të marrë gjatë shtatzënisë ose në vitin e parë pas lindjes, e njohur si periudha perinatale.
Megjithatë, këto kushte, të njohura si çrregullime të humorit perinatal, mbeten kryesisht të keqkuptuara nga publiku dhe ofruesit e kujdesit shëndetësor, thanë ekspertët në një tryezë të rrumbullakët të organizuar nga ekipi i raportimit gjinor të CNN As Equals.
Pas historisë së CNN për përvojën tragjike të një familjeje me PPD , e cila rezonoi gjerësisht me audiencën, As Equals mblodhi së bashku një grup ndërkombëtar njerëzish me përvojë dhe ekspertizë në shëndetin mendor të nënës për të diskutuar mbi prevalencën e vërtetë të këtyre çrregullimeve, shkaqet e tyre rrënjësore, sfidat në diagnostikimin dhe trajtimin e tyre, dhe së fundi, zgjidhjet e mundshme.
Një mungesë vlerësimi për shëndetin mendor në amësi
Biseda filloi me panelistët që thanë se numri i grave të prekura nga çrregullimet e humorit perinatal ka të ngjarë të jetë shumë më i lartë se një në 10, dhe ata njëzëri ranë dakord se kjo çështje mbetet e neglizhuar nga shërbimet shëndetësore në mbarë botën.
“Ekziston ende një koncept i përhapur që konsideratat e shëndetit mendor janë një luks,” tha Simone Honikman, themeluese dhe drejtore e Projektit të Shëndetit Mendor Perinatal në Cape Town, Afrika e Jugut. Ajo vazhdoi duke shpjeguar se shëndeti mendor i një gruaje ndikon jo vetëm në shëndetin e saj fizik, por edhe atë të fëmijës së saj, drejtpërdrejt ose tërthorazi, sepse kur vuan nga një gjendje e shëndetit mendor, ajo mund të mos kërkojë shërbime të tjera shëndetësore që janë thelbësore për të ose për mirëqenien e fëmijës së saj.
“Ka mungesë vlerësimi të faktit që këto kushte të shëndetit mendor në fakt ndikojnë drejtpërdrejt në kushtet e shëndetit fizik dhe janë shumë të lidhura ngushtë me një sërë konsideratash të shëndetit fizik, pavarësisht nëse është marrja e shërbimit, sjellja e kërkimit të shëndetit, lindja e parakohshme, pesha e ulët e lindjes, foshnjat me vonesë tek foshnjat, përdorimi i ndjekjes së terapive antiretrovirale ose forma të tjera trajtimi”, tha Honikman.
Kazione Kulisewa, një psikiatër konsulente në Universitetin e Shkencave Shëndetësore Kamuzu në Malavi ra dakord se shëndeti mendor zë një vend të dytë në krahasim me kushtet e tjera fizike, por shpjegoi se në vende të tilla si Malawi, ku ka prioritete të shumta konkurruese shëndetësore dhe burime shumë të kufizuara, është edhe më e vështirë të shtyhet për investime në kujdesin e shëndetit mendor të nënave kur ka nivele kaq të larta të HIV-it dhe vdekshmërisë amtare.
Pavarësisht këtyre sfidave, Kulisewa theksoi: “Kushtet e shëndetit mendor, kur nuk trajtohen, shkaktojnë një barrë më të madhe se disa nga sëmundjet infektive”.
Pasojat e kësaj neglizhence të çrregullimeve të humorit perinatal janë të mëdha. Një studim i Organizatës Botërore të Shëndetësisë (OBSH) zbuloi se gratë me depresion pas lindjes kishin dy herë më shumë gjasa të vuanin nga depresioni katër vjet më vonë dhe kishin shumë më shumë gjasa të përjetonin sëmundje kronike. Studimet kanë treguar gjithashtu lidhje midis shëndetit mendor të nënave dhe shëndetit të fëmijëve të tyre.
“Ne nuk po i përgatisim gratë”
Për Jen Schwartz, CEO i Motherhood Understood, një organizatë me bazë në SHBA që lidh dhe edukon gratë mbi sëmundjet mendore perinatale, shqetësimi më i madh është stigma dhe mungesa e ndërgjegjësimit. Vetë Schwartz vuajti nga depresioni dhe ankthi i rëndë pas lindjes së djalit të saj nëntë vjet më parë dhe kujton se ndihej e painformuar, e izoluar dhe e turpëruar. Ajo beson se duke mos edukuar dhe mbështetur gratë në mënyrë më të hapur për kushtet e shëndetit mendor gjatë shtatzënisë dhe amësisë, “ne nuk po i përgatisim gratë që të dinë se çfarë të kërkojnë dhe të dinë se diçka nuk shkon”.
Pasojat nga kjo, mendoj, janë të jashtëzakonshme, tha Schwartz, duke shpjeguar se izolimi që rezulton, i lë gratë të ndihen të paafta për të folur rreth asaj se si ndihen. “Ti nuk flet dhe vuan në heshtje”, tha Schwartz.
Nevoja për ndryshim sistemik
Duke vendosur sfidat e shumta: burimet e kufizuara, mungesa e personelit të kualifikuar, mbledhja e vazhdueshme e të dhënave në mbarë botën, nevojat konkurruese të shëndetit publik, stigma dhe turpi i qëndrueshëm, kuptimi i pamjaftueshëm i shkallës dhe ndikimit të problemit si midis politikëbërësve dhe popullatës më të gjerë, diskutimi u zhvendos për të shqyrtuar zgjidhje — dhe ato që do të sillnin ndryshime sistematike.
Një pjesë kyçe e zgjidhjes është integrimi më i mirë i shërbimeve të shëndetit mendor të nënës në infrastrukturën ekzistuese shëndetësore të një vendi, siç janë shërbimet antenatale ose programet e zhvillimit të fëmijëve. Shumë në panel thanë se ky integrim ishte thelbësor në mënyrë që financimi ose mbështetja për shërbimet e shëndetit mendor të nënave të mos vareshin nga mbështetja politike dhe të mund t’i mbijetonin ndryshimeve në udhëheqje, të cilat në mbarë botën rezulton në ndryshime në prioritetet e shëndetit publik.
Ky integrim është arritur në shumë vende me të ardhura të larta, tha Jane Fisher, profesoreshë globale e shëndetit në Universitetin Monash. “Ka njohje publike, por është dashur investim i konsiderueshëm në arsimin publik, kujdesin shëndetësor, arsimin profesional dhe ndërtimin e shërbimeve të shkallëzuara”, tha ajo.
Por do të duhet pak kohë para se kjo të arrihet në mjedise me të ardhura të ulëta dhe të mesme.
Një zgjidhje tjetër e rëndësishme e propozuar ishte nevoja për të përshtatur mjetin standard të përdorur globalisht për të kontrolluar shqetësimet e shëndetit mendor në periudhën perinatale, Shkalla e Depresionit Postnatal të Edinburgut, u krijua më shumë se 30 vjet më parë. OBSH thotë se shkalla duhet të përdoret si pikënisje dhe jo si mjet diagnostikimi, dhe ekspertët e tryezës ranë dakord, por ata thanë se një test universal si ky nuk funksionon mirë në praktikë.
“Ka një nevojë të madhe që mjetet të zhvillohen jashtë kontekstit specifik të vendit duke përdorur idioma lokale,” shpjegoi Honikman. Ajo e përshkroi shkallën e Edinburgut si shumë të gjatë dhe të ndërlikuar për t’u përdorur nga mamitë e zëna që shohin mijëra gra dhe menduan se idiomat e përdorura ishin të papërshtatshme për komunitetet me të cilat punon ekipi i saj. Si rezultat, ata kanë krijuar mjetin e tyre më të shkurtër të shqyrtimit në tre gjuhë lokale.
Për sa i përket zgjidhjeve të tjera, të tjerë folën për nevojën e rritjes së ndërgjegjësimit dhe edukimit të shëndetit mendor në mesin e publikut, politikanëve dhe ofruesve të kujdesit shëndetësor për të pasur një ndikim real, dhe së fundi, më shumë financime dhe mbështetje financiare.
