Agjenci të shumta të OKB-së po mobilizohen për të lehtësuar vuajtjet e shkaktuara nga pushtimi i Ukrainës nga Rusia. Mirëpo, në Këshillin e Sigurimit të OKB-së, po qëndron një problem i vogël pasi që Rusia ka të drejtën e vetos si një nga pesë anëtarët e përhershëm.
Rusia jo vetëm që ka vënë veton ndaj një rezolute të Këshillit të Sigurimit të OKB-së që dënon pushtimin e saj, por ka përdorur këshillin për të përhapur dezinformimin e Kremlinit, duke pretenduar se SHBa-ja ka financuar një laborator kimik në Ukraninë, thonë ekspertët.
Veprimet e liderit rus, Vladimir Putin, i dënuar si “kriminel lufte” nga presidenti amerikan, Joe Biden, më 16 mars, së bashku me reagimin e deritashëm të Këshillit të Sigurimit, kanë ndezur thirrjet për reforma nga një ministër evropian i mbrojtjes, që sugjeron që OKB-ja të anulohet në shtrimin e pyetjeve nëse organizmi botëror është i gatshëm ta ruajë sigurinë dhe paqen globale. Dhe, duke pasur parasysh përballjen në Këshillin e Sigurimit, disa vëzhgues të OKB-së po parashikojnë se nuk do të ketë aktivizim gjatë viteve të ardhshme dhe se do të ketë ditë të errëta si në Luftën e Ftohtë.
Kriza aktuale është episodi më alarmues i një tendence afatgjate në Këshillin e Sigurimit, duke vënë në masë të madhe Rusinë dhe aleatin e saj Kinën kundër Perëndimit, tha Richard Gowan, drejtor i OKB-së në grupin ndërkombëtar të krizës, në një intervistë për Radion Evropa e Lirë.
“Këshilli i Sigurimit ka qenë në një rrugë të parëndësishme për një kohë të gjatë. Ka kaluar më shumë se një dekadë që kur filluam të shohim bllokimin e SHBA-së dhe Rusisë mbi Sirinë në Këshillin e Sigurimit. Që nga viti 2011, Rusia ka hedhur veton e saj 17 herë Çështjet që lidhen me Sirinë dhe Kinën shpesh janë bashkuar në këto veto”, ka thënë Gowan.
Kombet e Bashkuara, të cilat u krijuan në vitin 1945 në prag të Luftës së Dytë Botërore, po përballen me sfidën e saj më të madhe ndonjëherë, sipas Mark Malloch-Brown, ish-zëvendëssekretar i Përgjithshëm i OKB-së dhe president aktual i Fondacioneve për Shoqëri të Hapur, i OJQ-ve të mbështetura nga investitori dhe filantropisti George Soros.
“Krimi i pacipë i agresionit” i Rusisë është një “kërcënim për rendin e pas vitit 1945”,ka thënë Malloch-Brown në një konferencë virtuale të organizuar nga Instituti Ndërkombëtar i Paqes më 11 mars. “Kjo nuk është thjesht një luftë tjetër. Kjo është një tronditje e sistemit, konflikt sistematik me pasoja të mëdha që shkojnë përtej edhe tragjedisë së shkatërrimit të jetëve dhe pronës në Ukrainë”.
Më 25 shkurt, një ditë pasi pushtoi Ukrainën, Rusia ishte e vetme në Këshillin e Sigurimit të OKB-së duke votuar kundër një rezolute që dënonte veprimet e saj. Kina abstenoi, e cila u pa si një fitore për diplomacinë perëndimore, duke qenë se erdhi vetëm disa javë pasi Pekini dhe Moska deklaruan një partneritet “pa kufij”.
Me veton në Këshillin e Sigurimit, e njëjta rezolutë u miratua në Asamblenë e Përgjithshme, ku asnjë vend nuk ka të drejtën e vetos, por rezolutat janë kryesisht simbolike pasi ato nuk janë detyruese.
Më 2 mars, gjatë një sesioni të posaçëm kushtuar Ukrainës, rezoluta që dënon veprimet e Rusisë u miratua me 141 vota kundër. Moska fitoi vetëm mbështetjen e Bjellorusisë, Koresë së Veriut, Eritresë dhe Sirisë. Tridhjetë e pesë vende abstenuan.
“Mesazhi i Asamblesë së Përgjithshme është i zëshëm dhe i qartë”, tha Sekretari i Përgjithshëm i OKB-së Antonio Guterres. “Përfundoni armiqësitë në Ukrainë tani. Ndaloni armët tani. Hapni derën e dialogut dhe diplomacisë tani”.
“Ky është një moment i jashtëzakonshëm”, deklaroi ambasadorja e SHBA-së në Kombet e Bashkuara, Linda Thomas Greenfield pas votimit të Asamblesë së Përgjithshme.
“Tani, më shumë se çdo pikë tjetër në historinë e fundit, Kombet e Bashkuara po sfidohen. Nëse Kombet e Bashkuara kanë ndonjë qëllim, ai është të parandalojë luftën, është të dënojë luftën, të ndalojë luftën”.
Presidenti ukrainas, Volodymyr Zelensky, përshëndeti gjithashtu rezultatin, duke thënë se ai tregon “se një koalicion global kundër Putinit është formuar dhe po funksionon. Bota është me ne”.
Megjithatë, vrulli ishte jetëshkurtër. Ndërsa Moska pësoi një pengesë në Asamblenë e Përgjithshme, përsëri në Këshillin e Sigurimit më 11 mars Rusia bëri thirrje për një debat mes pretendimeve që ushtria e saj kishte zbuluar prova të një programi biologjik ushtarak të financuar nga SHBA-ja në Ukrainë.
Thomas Greenfield ka thënë se Rusia po luante një skenar të paraqitur në këshill muajin e kaluar nga Sekretari amerikan i Shtetit, Antony Blinken, se Putini do të “fabrikonte akuza për armë kimike ose biologjike për të justifikuar sulmet e veta të dhunshme kundër popullit ukrainas”.
Pretendimet e Rusisë u diskredituan shpejt. Përfaqësuesi i Lartë i OKB-së për Çështjet e çarmatimit, Izumi Nakamitsu u shpreh se “Kombet e Bashkuara nuk janë në dijeni të ndonjë programi të armëve biologjike”.
“Laboratorët nuk janë sekret”, tha Filippa Lentzos, një pedagoge e lartë për shkencë dhe siguri ndërkombëtare në King’s College në Londër, në një e-mail për agjencinë e lajmeve AP.
“Ato nuk po përdoren në lidhje me armët biologjike. E gjithë kjo është dezinformatë”.
Që nga një marrëveshje e bërë në vitin 2005, Pentagoni ka ndihmuar disa laboratorë të shëndetit publik ukrainas me përmirësimin e sigurisë së patogjenëve të rrezikshëm dhe teknologjisë së përdorur në kërkime.
Duke e përshkruar seancën e 11 marsit si “farsë të lartë”, Malloch-Brown theksoi se si Kremlini po përdorte Këshillin e Sigurimit për të përhapur dezinformata.
“Natyrisht se një anëtar i këshillit duhet ta ketë të drejtën që të sjellë çështje në këshill. Por, kur kultura e sjelljes së këshillit reduktohet në këtë lloj arti performues për programet e lajmeve ruse të kohës reale dhe është plotësisht i shkëputur nga çdo e vërtetë e besueshme rreth aktiviteteve brenda Ukrainës – dhe me të vërtetë po përdoret si një arsyetim dhe një justifikim për një sulm të mundshëm me armë kimike kundër popullit të Ukrainës – mendoj se duhet të shqetësohemi vërtet se ku po shkon kjo”, tha Malloch-Brown në mbledhjen virtuale të IPI.
Grupi Ndërkombëtar i Krizave “Gowan” vuri në dukje se, ndonëse pretendimet mund të kenë qenë skandaloze, ato kishin qenë pjesë e lojës së Kremlinit për një kohë.
“Rusia thirri një sërë takimesh joformale të Këshillit të Sigurimit, thelbi i secilës ishte propaganda për të paraqitur versionin e saj të asaj çfarë po ndodhte në Ukrainë dhe për të akuzuar ukrainasit për fashizëm”, tha Gowan.
“Dhe unë mendoj se arsyeja që Rusia e bën këtë është pikërisht se, në një botë me media zyrtare gjithnjë e më të copëtuara dhe media sociale të fragmentuara, rusët mund të përdorin kapjen e ekranit nga këto mbledhje të këshillit dhe të transmetojnë versionet e tyre të ngjarjeve në shtëpi”, tha Gowan duke vënë në dukje se Bashkimi Sovjetik akuzoi Shtetet e Bashkuara të Amerikës për përdorimin e armëve biologjike gjatë luftës koreane në vitet 1950.
Pushtimi rus i Ukrainës është përshkruar nga zyrtarët amerikanë të mbrojtjes si sulmi më i madh ushtarak konvencional që nga Lufta e Dytë Botërore, me mbi 3 milionë ukrainas që u larguan nga vendi mes bombardimeve të shtrira të Rusisë ndaj objektivave civile.
Ndërkohë që ka pasur thirrje nga Ukraina dhe të tjerët që NATO të zbatojë vendosjen e një zone ndalim-fluturimi, shumica e liderëve perëndimorë janë të kujdesshëm ndaj një lëvizjeje të tillë, për shkak të frikës së një konflikti më të gjerë me Rusinë.
Ministrja çeke e Mbrojtjes, Jana Cernochova, ka bërë thirrje që OKB-ja të ndërhyjë përmes paqeruajtësve.
“Kur diçka e kësaj shkalle po ndodh dhe OKB-ja nuk është në gjendje të ndërmarrë hapa të vendosur, atëherë është e pashpresë. Ata duhet të gjejnë një mënyrë për të dërguar helmeta blu, domethënë ushtarë që do të mbikëqyrnin respektimin e të drejtave të njeriut dhe furnizimet. OKB-ja është e paaftë për ta bërë këtë, atëherë është koha për ta ndryshuar këtë”, tha Cernochova për televizionin publik çek më 13 mars.
Por, një forcë e tillë do të kishte nevojë për miratimin e Këshillit të Sigurimit, tha në komentet me shkrim për Radion Evropa e Lirë, Farhan Aziz Haq, zëvendëszëdhënës i sekretarit të Përgjithshëm të OKB-së.
“Çështjet në lidhje me vendosjen e një misioni paqeruajtës në Ukrainë janë në duart e Këshillit të Sigurimit. Sekretari i Përgjithshëm nuk e ka këtë lloj autoriteti”, i tha Haq Radios Evropa e Lirë.
Derisa dërgimi i paqeruajtësve nuk është i lehtë, OKB-ja ka theksuar se agjencitë e saj kanë qenë aktive në disa fronte për të lehtësuar vuajtjet e qindra mijëra njerëzve të prekur nga agresioni rus.
“OKB-ja dhe partnerët tanë humanitarë janë të përkushtuar për të qëndruar n137 mënyrë që t’i mbështesin njerëzit në Ukrainë. Stafi ynë po punon në të dy anët e linjës së kontaktit, gjithmonë të udhëhequr nga parimet humanitare të neutralitetit, paanshmërisë, humanizmit dhe pavarësisë”, shkruante Haq, duke shtuar se:
“Ne po ofrojmë ndihmë humanitare shpëtimtare për civilët në nevojë, pavarësisht se kush janë ose ku ndodhen”.
Haq përmendi punën e Programit Botëror të Ushqimit të Kombeve të Bashkuara, i cili tha se po arrinte 3.1 milionë njerëz “nëpërmjet përdorimit të transferove të bazuara në para, si dhe shpërndarjes së ushqimit në natyrë”.
“Gjatë fundjavës, një kolonë e UNICEF-it prej 22 kamionësh mbërriti në Ukrainë bashkë me 168 tonelata furnizime, duke përfshirë pajisje për mamitë, pajisje në mjete kirurgjike e obstetrike, furnizime oksigjeni, kuti për ftohje, batanije dhe rroba dimërore, ujë, pajisje sanitare dhe higjienike, pajisje për edukimin e hershëm të fëmijëve dhe pajisje që nevojiten për adoleshentë”, shtoi Haq.
Përpjekje të tilla janë ato ku OKB-ja duhet të fokusohet, argumentoi Malloch-Brown.
“Duhet bërë një bilanc i asaj që mund të bëhet dhe asaj çfarë nuk mund të bëhet dhe ndoshta të shihet ana humanitare, e të drejtave të njeriut, informimit dhe mundësisht duke u koordinuar me IFN-të (Institucionet Financiare Ndërkombëtare) të reagohet para se të rritet kriza ekonomike globale që do të pasojë”, tha ai.
“[Këtu] qëndrojnë avantazhet e tij krahasuese dhe Këshilli i Sigurimit ndoshta është i dënuar të mbetet arti i zi performativ i ndjekur nga ngërçi për vitet në vijim”.
Ministri i Jashtëm ukrainas, Dmytro Kuleba, më 2 mars i bëri thirrje OKB-së që të rishqyrtojë statusin e Rusisë si anëtare e përhershme e Këshillit të Sigurimit.
Kuleba bëri thirrje për një rishikim ligjor “të plotë dhe të paanshëm” të anëtarësimit të përhershëm të Rusisë.
“Ne kemi besim se kur të përfundojë analiza, do të jetë e qartë se prania e Rusisë në Këshillin e Sigurimit të OKB-së është e paligjshme”, tha Kuleba.
Kjo do të ishte më e lehtë të thuhej sesa të bëhej.
“Ka klauzola në Kartën e OKB-së për dëbimin e anëtarëve që shkelin në mënyrë të jashtëzakonshme rregullat e organizatës, por kjo kërkon një rekomandim për t’u bërë nga Këshilli i Sigurimit, e të cilin Rusia mund ta bllokojë”, tha Gowan.
“Në mënyrë të ngjashme, ka shumë biseda, siç e kemi parë në të kaluarën për Sirinë, për rishkrimin e Kartës së OKB-së për ta bërë më të vështirë për Rusinë ose anëtarët e tjerë të përhershëm të përdorin veton e tyre gjatë situatave si kjo, por përsëri, neni 108 i Kartës së OKB-së thotë që, ju nuk mund ta reformoni atë pa ratifikimin e pesë anëtarëve të përhershëm të Këshillit. Kështu që, Rusia ka një pengesë për çdo propozim serioz të reformës”, tha Gowan, duke shtuar se përjashtimi i Rusisë nga Këshilli i OKB-së për të Drejtat e Njeriut mund të jetë një opsion pasi kërkon vetëm dy të tretat e anëtarëve të Asamblesë së Përgjithshme për ta miratuar.
Përjashtimi i Rusisë nga OKB-ja, sipas Gowanit, mund të ketë pasoja të padëshiruara.
“Shumica e diplomatëve amerikanë dhe të tjerë e kuptojnë se detyrimi i Rusisë për t’u larguar nga tenda, në planin afatgjatë do të jetë më shumë shkatërrues sesa pozitiv, sepse ashtu si Japonia, Gjermania dhe Italia u larguan nga Lidhja e Kombeve në vitet 1930 dhe më pas u bënë më shkatërruese, ne duhet të supozojmë se Rusia jashtë OKB-së do të ndihet edhe më pak e përmbajtur sesa sot”, tha Gowan duke shtuar.
“Megjithëse, për të qenë i sinqertë, Rusia nuk duket se ndihet shumë e përmbajtur tani”.
