29 dhjetor – Në letër lejohet të punojnë, por në realitet është një emër imagjinar. Disa jetojnë këtu edhe për një viti, por megjithatë, atyre u mohohen shumë të drejta thelbësore. Ata u arratisën nga vendet e tyre dhe kur erdhën në Maqedoninë e Veriut për të kërkuar azil, u përballën me sfida të reja, të cilat ua vështirësuan edhe më shumë jetën.
Azilkërkuesit, përveç se përballen me një periudhë të gjatë kohore për miratimin e mbrojtjes ndërkombëtare, pozicioni i tyre në vend ka edhe mospërputhjet ligjore që i pengojnë ata të marrin pjesë në tregun e punës, e në këtë mënyrë të kontribuojnë në shoqëri.
Nuk janë të rrallë shembujt kur një azilkërkues në vend, i cili qëndronte në një qendër pranimi, donte edhe të punonte. Megjithatë, gjykata civile ka marrë vendim negativ, pasi ai nuk kishte numër identifikimi apo numër amze, e për rrjedhojë nuk kishte as llogari bankare.
Ligji për Mbrojtjen Ndërkombëtare dhe të Përkohshme parashikon një afat kohor nëntëmujor për marrjen e të drejtës për azil, me mundësi vazhdimi. Ky ligj parashikon edhe mundësinë e pjesëmarrjes në tregun e punës pas përfundimit të atyre nëntë muajve edhe në në rast se procedura për marrjen e azilit vazhdon më shumë se nëntë muaj.
Ligji thotë:
“Azilkërkuesit deri në marrjen e vendimit përfundimtar në procedurë për njohjen e të drejtës për azil kanë të drejtë të punojnë vetëm brenda Qendrës së Pranimit ose në një vend tjetër akomodimi të përcaktuar nga Ministria e Punës dhe Politikës Sociale”.
Ligji lejon pjesëmarrjen në tregun e punës, por jo në sistemin e regjistrimit, i cili nuk u jep këtyre personave një numër personal identifikimi apo numër amze. Kjo pasi vetë ligji në nenin 61 nuk parashikon mundësinë ligjore për të përcaktuar numrin amzë të azilkërkuesve, si një nga kushtet që ata të regjistrohen në Agjencinë e Punësimit të RMV-së dhe të kenë akses në tregun e punës.
“Në vendet e tjera kjo është e centralizuar, por duhet gjetur mënyra më e mirë. Ligji të jep të drejtën, por nuk të jep një mënyrë për të marrë një numër sigurimi shoqëror. Lëshimi i numrave të identitetit për të gjithë personat duhet të jetë i centralizuar dhe i disponueshëm për të gjithë personat që kanë bazë ligjore për ushtrimin e të drejtave, pavarësisht se cilës kategori të huajsh i përkasin, duke përfshirë edhe azilkërkuesit. Në vendin tonë ligji parashikon mundësinë e punës, por nuk parasheh mundësi që azilkërkuesi të marrë një numër amze për ta ushtruar këtë të drejtë”, thekson avokati i Shoqatës së Juristëve të Rinj të Maqedonisë, Zoran Drangovski.
Aleksandra Cvetanovska, kryetare e Shoqatës së Juristëve të Rinj të Maqedonisë (SHJRM), e cila monitoron rregullisht situatën me azilkërkuesit, pajtohet se të drejtat ligjore, siç është e drejta për të marrë pjesë në tregun e punës, në praktikë hasin në pengesa në zbatimin e tyre.
Mangësitë ligjore janë alarmante edhe për Avokatin e Popullit
Në katër vitet e fundit, Avokati i Popullit ka marrë një duzinë parashtresash të dorëzuara nga shoqatat dhe ato i referohen pikërisht kohëzgjatjes së procedurës për njohjen e azilit dhe mungesës së mundësive që njerëzit të punësohen në pritje të vendimit për t’u bërë final.
Nga zyra e Avokatit të Popullit Naser Ziberi thonë se pas analizave është konstatuar se praktikisht në këtë seksion shkelen të drejtat e azilkërkuesve.
“Duke vepruar në bazë të kërkesave të aplikantëve për njohjen e së drejtës për azil, në të cilat ata ankoheshin se ishin penguar të ushtrojnë të drejtat e tyre, siç është e drejta për qasje të lirë në tregun e punës, respektivisht e drejta për punësim, Avokati i Popullit, përmes një analize të zgjidhjes ligjore dhe legjislacionit të Bashkimit Evropian, konstatoi se azilkërkuesve iu mohohet e drejta për akses të lirë në tregun e punës, pra e drejta për punësim, për shkak të mospërputhjes së qëllimshme ose të paqëllimshme në zgjidhjen ligjore, ndër të tjera, për shkak të pamundësisë së marrjes së numrit të amzës, i cili është i nevojshëm për raportim në Agjencinë e Punësimit, sipas Avokatit të Popullit.
Nga atje shtojnë se për këto arsye në Qeveri është dorëzuar iniciativë për ndryshimin dhe plotësimin e Ligjit për Mbrojtjen Ndërkombëtare dhe të Përkohshme dhe ligjeve të tjera, por nuk është pranuar me, siç thonë nga atje, “arsyetim konfuz”.
Iniciativa nuk u pranua me arsyetimin konfuz se zgjidhja ligjore tashmë është në përputhje me direktivën e Bashkimit Evropian, edhe pse këta persona nuk mund ta ushtrojnë të drejtën e punësimit në praktikë, sqaron Avokati i Popullit.
Nga 1235 kërkesa për azil, vetëm 15 persona morën mbrojtje plotësuese
Sipas të dhënave që disponon Departamenti i Azilit në Ministrinë e Brendshme, nga viti 2018 deri në tetor të këtij viti 1235 persona kanë paraqitur kërkesa për azil. Prej tyre vetëm 15 persona kanë marrë mbrojtje plotësuese, ndërsa 64 persona janë refuzuar. Pjesa tjetër, sipas MPB-së, ose nuk i janë përgjigjur ftesës për intervistim në Departamentin e Azilit ose janë larguar nga vendi i caktuar për akomodim pa njoftuar organin kompetent.
” Që një person të kualifikohet si person nën mbrojtje shtesë, duhet të ketë arsye për të besuar se nëse ai kthehet në shtetin e të cilit është shtetas, ose nëse është person pa shtetësi, në vendin e tij të mëparshëm të banimit të zakonshëm, ai do të përballet me rrezik real për të pësuar lëndime të rënda. Gjatë gjithë këtyre viteve, Maqedonia e Veriut ka qenë një vend tranzit në rrugën për në një nga vendet anëtare të BE-së, kështu që aplikantët largohen shumë shpejt nga qendra për aplikantët dhe nga vendi pasi kanë dorëzuar kërkesën e tyre për azil. Faktori i dytë është arsyeja që aplikantët janë kryesisht emigrantë ekonomikë dhe nuk janë përfshirë në përkufizimin e Konventës së 1951, sipas Ministrisë së Brendshme.
Megjithatë, kur bëhet fjalë për përcaktimin e mungesës së frikës, analiza e vitit 2021 e Shoqatës së Juristëve të Rinj tregon disa parregullsi.
Kështu, gjatë intervistave në disa raste u vu re se punonjësit e policisë bënin më shumë pyetje për udhëtimin e azilkërkuesit sesa për frikën e tij nga persekutimi dhe situatën në vendin nga i cili po arratiset. Kjo, siç theksojnë nga atje, çon në shkelje të rëndë të të drejtave të njeriut.
Shoqata thotë se problemet e azilkërkuesve burojnë nga tre segmente kyçe – kornizat ligjore jokonsistente, sistemi jofunksional i integrimit dhe mungesa e një strategjie për integrimin e refugjatëve dhe të huajve. Prandaj, nuk duhet të jetë çudi që këta persona të largohen nga vendi pa përfunduar procedurat afatgjata.
“Shumica e azilkërkuesve nuk presin përfundimin e procedurës. Afati për marrjen e vendimit për kërkesat e tyre është nëntë muaj me mundësi vazhdimi, por rekomandohet që vendimet të merren më shpejt sapo të krijohen kushtet për të. Gjithashtu, sistemi i integrimit ende nuk është plotësisht funksional dhe shteti nuk ka miratuar një Strategji për Integrimin e Refugjatëve dhe të Huajve”, paralajmëron Shoqata e Juristëve të Rinj.
Procedura e gjatë dhe mungesa e aksesit në tregun e punës, fatkeqësisht nuk është problemi i vetëm me të cilin përballen këta persona. Në raste individuale, shoqata ka konstatuar kufizime në të drejtën për qasje të lirë në procedurën e azilit dhe ndalimin e personave pa bazë ligjore dhe pa nxjerrë aktvendim për të njëjtën.
Është fakt që Maqedonia e Veriut është kryesisht një vend tranzit për refugjatët, për të gjetur një jetë më të mirë në një nga vendet evropiane. Megjithatë, e gjithë kjo nuk do të thotë se njerëzit që kërkojnë azil në vend duhet të neglizhohen dhe të drejtat e tyre themelore duhet të mohohen në kurriz të procedurave të gjata dhe mangësive ligjore. Shoqatat dhe Avokati i Popullit janë unanime se mënyra për të arritur një sistem funksional juridik përfshin në masë të madhe mënyrën se si trajtohen ata që, pa fajin e tyre, mbeten pa të drejta dhe mbrojtje adekuate.
Burimi: zhurnal.mk
