David L. Phillips, drejtor i Programit për Ndërtimin e Paqes dhe të Drejtave të Njeriut në Universitetin e Kolumbisë, ka bërë një analizë lidhur me veprimet e Rusisë në Ukrainë. Në një shkrim të dërguar në “Bota sot”, ish-diplomati amerikan, ka thënë se presidenti i SHBA-së Joe Biden nuk do të mund ta quajë “gjenocid” agresionin e Vladimir Putinit ndaj civilëve ukrainas, derisa të dokumentohet me fakte në terren ajo që ndodhi atje.
Sipas tij, nëse Biden e quan gjenocid, NATO do t’i nënshtrohet presionit për të ndërhyrë më drejtpërdrejt pasi trupat ruse tërhiqen dhe tmerri i plotë i krimeve të Rusisë zbulohet.
Phillips ka paralajmëruar se Putin së shpejti nuk do të mund të udhëtojë jashtë Rusisë, duke theksuar se ai mund të ndiqet penalisht edhe nga gjykata, në bazë të juridiksionit universal.
Lexojeni analizën e plotë të Phillips, përkthyer nga “Bota sot”:
Veprimet e Rusisë në Ukrainë: Gjenocid apo krime lufte?
Presidenti ukrainas Volodymyr Zelensky dënoi “gjenocidin” gjatë vizitës në Bucha, rrugët e të cilit ishin të mbushura me civilë të vdekur. Ndërsa, Joe Biden i referohet Vladimir Putinit si një “kriminel lufte”, ai nuk e përshkruan vrasjen e civilëve nga Rusia si “gjenocid”. Pavarësisht etiketës, Putini ka shënjestruar civilët dhe ka shkelur Konventat e Gjenevës. Veprimet e Rusisë kërkojnë një mekanizëm më të fortë të përgjegjësisë, duke ndëshkuar autorin dhe duke parandaluar krimet e krahasueshme në të ardhmen.
Termat “gjenocid”, “krim kundër njerëzimit” dhe “krime lufte” shpesh ngatërrohen. Debatet akademike rreth terminologjisë janë të parëndësishme për ukrainasit në vijën e parë të agresionit të Rusisë. Pavarësisht se si quhet, veprimet e Rusisë në Ukrainë kërkojnë pasoja të rënda.
Shekulli i njëzetë ishte më i përgjakshmi në historinë njerëzore. 1.5 milionë armenë ishin viktima të gjenocidit gjatë Perandorisë Osmane. Adolf Hitleri shfarosi në mënyrë sistematike popullin hebre. Shembuj të tjerë të gjenocidit përfshijnë fushat e vrasjeve të Kamboxhias, masakrat etnike në Ruandë, shënjestrimin e myslimanëve në Bosnje dhe Hercegovinë dhe spastrimin etnik të Azerbajxhanit në Nagorno-Karabakh.
Studiuesi juridik, Raphael Lemkin, hartoi Konventën e Kombeve të Bashkuara për Parandalimin dhe Ndëshkimin e Gjenocidit në vitin 1948. Lemkin e krijoi fjalën duke kombinuar fjalën e lashtë greke “genos” (racë, fis) dhe latinisht “cide” (vrasje). Konventa fokusohet në parandalimin, duke shpresuar të largojë autorët e mundshëm nga kryerja e krimeve më të tmerrshme.
Statuti i Romës i Gjykatës Ndërkombëtare Penale hyri në fuqi në korrik 2002. Ai miratoi përkufizimin e Konventës për gjenocidin, i cili ka katër elementë: i) Autorët vranë një ose më shumë persona; (ii) persona të tillë i përkisnin një grupi të caktuar kombëtar, racor ose fetar; (iii) autorët synonin të shkatërronin tërësisht ose pjesërisht atë grup, si të tillë; dhe (iv) sjellja u zhvillua në kontekstin e një modeli të dukshëm të sjelljes së ngjashme kundër grupit që mund të ndikonte në shkatërrimin e tyre.
Agresioni i Rusisë kundër Ukrainës iu referua Gjykatës Ndërkombëtare të Drejtësisë për të përcaktuar nëse veprimet e saj përmbushin përkufizimin e gjenocidit. Qëllimi është faktori kritik.
Cili ishte motivimi i Putinit? Ishte për të shfarosur ukrainasit apo për të krijuar një urë tokësore midis Krimesë dhe Federatës Ruse?
Cinizmi i Putinit e përkeqësoi situatën. Në rastin kur tenxherja e quajti kazanin të zi, Putin pohon në mënyrë të rreme se Ukraina po i nënshtronte rusishtfolësit ndaj “gjenocidit”. Të bllokuar në fushën e betejës, forcat ruse thjesht masakruan ukrainasit. Trupat e tyre shtrihen në varre masive ose janë djegur nga ushtarët rusë që përpiqen të mbulojnë krimin e tyre. Zyra e Komisionerit të Lartë të OKB-së për të Drejtat e Njeriut, dokumentoi më shumë se 3,000 viktima civile, me 1,417 vdekje. Shifrat aktuale ka të ngjarë të jenë shumë më të larta.
I mbyllur në Moskë, Putini nuk ka gjasa të udhëtojë jashtë shtetit së shpejti. Parimi i juridiksionit universal është një risi e rëndësishme në mbajtjen e përgjegjësive të autorëve. Juridiksioni universal nënkupton që autorët mund të ndiqen penalisht nga çdo gjykatë, kudo ku banojnë autorët dhe kudo ku ka ndodhur krimi.
Pse Biden heziton të përdorë fjalën Gjenocid?
Nënshkruesit e Konventës së Gjenocidit duhet të përgjigjen. Transferimi i armëve te forcat e armatosura të Ukrainës ndihmon në vetëmbrojtje të tyre, por është një marrëdhënie e drejtë. Nëse Biden e quan gjenocid, NATO-s do t’i nënshtrohet presionit për të ndërhyrë më drejtpërdrejt pasi trupat ruse tërhiqen dhe tmerri i plotë i krimeve të Rusisë zbulohet. Biden me të drejtë i frikësohet përshkallëzimit me pasoja bërthamore.
Përpara se të thirren në Konventën e Gjenocidit, hetuesit duhet të vazhdojnë punën e tyre duke dokumentuar atë që ka ndodhur. Kërkohet një gjykatë ose mekanizma tjetër përgjegjësie. Nuk ka dyshim se Rusia është “kombi agresor”. Megjithatë, një gjyq për krime lufte mund të jetë i vështirë për të vendosur përgjegjësinë komanduese midis Putinit dhe oficerëve të tij në terren. Biden po i zgjedh fjalët e tij me kujdes për të shmangur kufizimin e opsioneve të tij.
Tani nuk është koha për të paragjykuar. Përtej armatosjes së ukrainasve, Perëndimit i duhet një plan për të ndëshkuar Putinin për shkatërrimin që ai ka bërë. Një mekanizëm efektiv i llogaridhënies mund të bëjë që tiranët e tjerë të mendohen dy herë. Presidenti i Kinës Xi Jinping është gjithashtu një fajtor për kryerjen e gjenocidit kundër ujgurëve në Xinjiang, duke përbuzur normat e të drejtave të njeriut dhe rendin ndërkombëtar.
Biden po luan mirë. Ai nuk po e tepron me dorën e tij derisa studiuesit të jenë në terren për të dokumentuar atë që ndodhi. Derisa më shumë fakte dalin në dritë, Biden mund të ndryshojë kurs dhe ta quajë gjenocid.
Ka një vend të veçantë në ferr për tiranët e turpëruar si Putin, Hitler dhe Pol Pot. Lënia e Putinit nga grepi do të inkurajonte të tjerët të kryenin agresion kundër fqinjëve të tyre dhe të masakronin civilët. Bota e qytetëruar nuk mund të tolerojë krime të tilla.
