Energjia e errët, forca misterioze që drejton zgjerimin e universit, duket se po dobësohet, sipas hulumtimeve që mund të ndryshojnë rrënjësisht kuptimin aktual shkencor të fatit kozmosit.
Nëse konfirmohet, rezultatet nga një ekip që përdor Instrumentin e Hetimit Spektroskopik të Energjisë së Errët (DESI) në Observatorin Kombëtar Kitt Peak në Arizona të SHBA-së mund të kenë implikime të gjera për teoritë rreth evolucionit të universit.
Ata ngrenë mundësinë që zgjerimi aktual i universit mund të kthehet në një proces të njohur si Tkurrja e Madhe.
“Ajo që po zbulojmë është jashtëzakonisht intriguese. Është emocionuese të mendosh se mund të jemi në prag të një zbulimi të madh rreth energjisë së errët dhe natyrës themelore të universit tonë,” tha profesoresha Alexie Leauthaud-Harnett, një zëdhënëse e ekipit DESI dhe një kozmologe pranë Universitetit të Kalifornisë, Santa Cruz.
Energjia e errët u zbulua për herë të parë në fund të viteve 1990, kur astronomët studiuan shpërthimet e largëta të supernovës për të hetuar se si shkalla e zgjerimit të universit ndryshoi me kalimin e kohës.
Graviteti pritej të ngadalësonte zgjerimin që ka ndodhur që nga Shpërthimi i Madh, por në vend të kësaj, të dhënat treguan se universi në të vërtetë po zgjerohet më shpejt, që do të thotë se po drejtohet nga një forcë e panjohur, e quajtur energji e errët.
Ajo deri më tani është konsideruar konstante, që do të thotë se universi do të përfundonte në një skenar të njohur si Ngrirja e Madhe, kur galaktikat do të largoheshin aq shumë sa që edhe drita nuk do të ishte më në gjendje të kapërcejë hendekun. Të dhënat e reja, të paraqitura në Samitin Global të Fizikës, e vënë në pikëpyetje këtë teori.
Instrumenti DESI, i cili përdor 5000 fibra optike për të hartuar universin me një saktësi të paparë, në sondazhin e tij të fundit përfshiu 15 milionë galaktika, duke mbuluar një periudhë prej 11 miliardë vjetësh historie kozmologjike. Këto të dhëna i lejuan shkencëtarët të krijonin hartën më të detajuar tredimensionale të universit deri më sot.
Rezultatet sugjerojnë se energjia e errët ishte më e fortë kur universi ishte rreth 70% e moshës së tij aktuale, por se ajo është dobësuar me rreth 10% që atëherë. Me fjalë të tjera, universi po zgjerohet ende me një ritëm të përshpejtuar, por energjia e errët gradualisht po zbehet.
“Ajo që po gjejmë është se ka vërtet diçka që po i shtyn galaktikat larg njëra-tjetrës, por kjo forcë nuk është konstante. Ajo po dobësohet,” tha profesori Carlos Frenk, një kozmolog pranë Universitetit të Durhamit dhe një anëtar i ekipit DESI.
Të dhënat nuk plotësojnë ende pragun pesë-sigma të besimit statistikor, i cili është standardi i artë në fizikë për konfirmimin e zbulimeve. Por shumë shkencëtarë në ekipin DESI kanë kaluar nga skepticizmi fillestar në besimin në saktësinë e të dhënave në muajt e fundit.
“Nuk kam më dyshime. Unë i kam studiuar të dhënat në detaje. Ky është një rezultat solid. Ne jemi dëshmitarë të shembjes së një paradigme të vjetër dhe shfaqjes së një të reje,” tha Frenk.
Profesori John Peacock, një kozmolog pranë Universitetit të Edinburgut, ishte skeptik vitin e kaluar në lidhje me teorinë se energjia e errët po ndryshon, por tani pranon se ka ndryshuar mendje.
“Pretendimet ekstreme kërkojnë prova ekstreme. Pothuajse asgjë në shkencë nuk është mjaft e sigurt për të vënë bast, por nuk do ta kisha problem të vendosja 1000 funte për këtë rezultat,” tha ai.
Megjithatë, të tjerët janë më të kujdesshëm. Profesori George Efstathiou i Universitetit të Kembrixhit, i cili nuk ishte i përfshirë në hulumtim, tha: “Përfundimi im nga kjo analizë është se matjet nuk japin ende prova përfundimtare të energjisë së errët të ndryshueshme. Ndoshta do ta bëjnë kur DESI të mbledhë edhe më shumë të dhëna.”
Nëse energjia e errët vazhdon të dobësohet deri në pikën ku bëhet negative, universi mund të përfundojë në një Shpërthim të Madh të kundërt, një skenar i njohur si Big Crunch. Në atë rast, zgjerimi i universit jo vetëm që do të ngadalësohej, por do të fillonte të kthehej mbrapsht, derisa të shembet në vetvete, shkruan Guardian.
Shkencëtarët ende nuk e dinë pse energjia e errët po dobësohet. Përgjithësisht vlerësohet se përbën rreth 70% të universit, ku pjesa tjetër është materie e errët dhe materie e zakonshme. Është e mundur që ky zbulim tregon për ndryshime thelbësore në ligjet e fizikës ose sugjeron që një pjesë kyçe e enigmës ende mungon në të kuptuarit tonë të universit.
Burimi: botasot.info
