Instituti Hidrometeorologjik i Kosovës ka njoftuar se gjatë ditës së sotme do të mbajë mot kryesisht me diell me temperaturat maksimale deri në 37 gradë Celsius. Lind pyetja, a kanë qenë më parë valët e të nxehtit kaq të padurueshme?
Studime të shumta tregojnë se me ndryshimet klimatike, valët e të nxehtit janë bërë më të shpeshta, më të gjata dhe më intensive, veçanërisht në kuptimin e të ashtuquajturës nxehtësia e akumuluar.
Për shembull, studimet tregojnë se numri mesatar i valëve të nxehtësisë në SHBA është rritur nga dy në vit në vitet 1960 në më shumë se gjashtë në vit në vitet 2020. Gjithashtu, sezoni i valëve të të nxehtit ose numri i ditëve ndërmjet valës së parë dhe të fundit të të nxehtit të vitit, është zgjatur me 49 ditë nga 1960 deri sot.
Një studim gjithëpërfshirës i botuar në revistën Nature Communications në vitin 2020 zbuloi se ka pasur një rritje të konsiderueshme në frekuencën, intensitetin dhe nxehtësinë e akumuluar shtesë të valëve të nxehtësisë qe nga 1950 deri sot.
Veçanërisht interesante është konstatimi i saj, sipas të cilit tendencat e rritjes së intensitetit mesatar – temperaturat maksimale në valët e të nxehtit- të cilat përgjithësisht nuk janë të shprehura në botë (kryesisht shprehen vetëm frekuenca dhe kohëzgjatja e tyre), janë domethënëse për Amazonën, Brazilin Verilindor. Amerika Juglindore, Azia Perëndimore dhe Mesdheu, i cili konsiderohet si një nga pikat kryesore të ndryshimeve klimatike.
Autorët theksojnë se si Mesdheu ashtu edhe Siberia përjetuan stinët në të cilat valët e të nxehtit kontribuuan me 200 gradë Celsius shtesë nxehtësie e akumuluar dhe Alaska me 150 gradë Celsius.
Çfarë është nxehtësia e akumuluar?
Nxehtësia e akumuluar e valës së nxehtësisë i referohet sasisë totale të nxehtësisë së tepërt që grumbullohet gjatë kohëzgjatjes së një ose më shumë valëve të nxehtësisë. Ajo llogaritet si shuma e të gjitha tejkalimeve ditore të temperaturës mbi një prag të caktuar gjatë kohëzgjatjes së valës së nxehtësisë.
Për shembull, nëse një valë të nxehti zgjat pesë ditë me temperatura maksimale 35, 38, 37, 36 dhe 34 dhe pragu është 30 gradë Celsius, atëherë tejkalimet ditore do të jenë 5, 8, 7, 6, 4 gradë Celsius dhe nxehtësia e akumuluar e asaj vale të nxehtësisë: 5 + 8 + 7 + 6 + 4 = 30 gradë Celsius.
Numri i vdekjeve të shkaktuara nga nxehtësia ekstreme është në rritje
Vlerësohet se nxehtësia ekstreme shkakton qindra-mijëra vdekje në mbarë botën çdo vit. Midis 2000 dhe 2019, mesatarisht rreth 489 mijë vdekje të lidhura me nxehtësinë u regjistruan çdo vit. Vetëm në Evropë, rreth 70 mijë vdekje të lidhura me nxehtësinë e tepërt u regjistruan gjatë verës së vitit 2023.
“Vdekshmëria e lidhur me nxehtësinë është rritur me rreth 30 për qind gjatë 20 vjetëve të fundit dhe vlerësohet të jetë rritur në 94 për qind të rajoneve evropiane të vëzhguara,” tha Organizata Botërore Meteorologjike.
