Fëmijët, adoleshentët, të rriturit, të moshuarit: A jemi gjithmonë të njëjtë apo transformojmë personalitetin tonë me kalimin e kohës? Kjo varet nga shumë faktorë
FËMIJË TË NDROJTUR DHE TË REZERVUAR
Temperamenti që ka një fëmijë ndikon në përvojat e jetës, duke nxitur pritje të ndryshme tek të tjerët dhe sjelljet që mund ta radikalizojnë atë: p.sh., një fëmijë i ndrojtur mund të lihet në botën e tij ose të nxitet shumë papritur. Ashtu siç është e mundur që pak kapriçioze të trajtohet me nervozizëm edhe para se të bjerë në një grindje. Sidoqoftë, këto mënyra sjelljeje fëmijërore flasin shumë për personalitetin që do të zhvillohet kur të rriten. “Një trevjeçar i turpshëm sillet shumë ndryshe nga një njëzetvjeçar i turpshëm.
“Por ajo mbetet një bërthamë themelore»—thotë Brent Donnellan, një psikolog në Universitetin Shtetëror të Miçiganit. Fëmijët e rezervuar mbetën të tillë dhe ata me pak vetëkontroll u bënë impulsiv dhe duke marrë rrezikun e të rinjve.
Qetësi DHE VETËBESIM
Por personaliteti ynë nuk është skalitur një herë e përgjithmonë në fëmijëri. Ka të ngjarë që pas disa vjetësh ndryshimet të jenë të papërsosura, por ngadalë, gjatë rrjedhës së jetës, ato mund të bëhen domethënëse. Sipas Brent Robertsit, një psikolog në Universitetin e Ilinoisit u shpreh se: ”Personaliteti është një fenomen që evoluon. Nuk është diçka statike ku je futur, pa aftësinë për të shkuar më tej.”
Së bashku me kolegët nga Universitetet e Hjustonit dhe Tübingen (Gjermani), ai studioi ndryshimin e pothuajse 2,000 njerëzve mbi 50 vjet: individët që kishin marrë pjesë në një studim kur ishin në shkollë të mesme (mosha mesatare 16 vjeç) u gjurmuan dhe iu nënshtruan të njëjtit test si atëherë.
Drejt MOSHËS SË MESME
“Rezultatet tona sugjerojnë se personaliteti ka një përbërës të qëndrueshëm gjatë gjithë jetëgjatësisë, por që është gjithashtu i përshendshëm, që do të thotë se njerëzit rriten me moshën,” përfunduan autorët.
Në njëfarë kuptimi, “skajet” janë të zbutura mbi të gjitha: pjesëmarrësit shënuan më lart se kur ishin adoleshentë në pjesë të testit që masin qetësinë, vetëbesimin, ndjenjën e përgjegjësisë dhe prirjen për ta vënë veten në këpucët e të tjerëve.
Studime të tjera e konfirmojnë këtë evolucion: ndërsa plakemi bëhemi më të ndërgjegjshëm, emocionalisht të qëndrueshëm, miqësorë dhe bashkëpunues.
“Ndryshimet janë potencialisht pozitive”. Robertsi thotë se më shumë vlerësim për veten, ndërgjegje dhe qëndrueshmëri emocionale mund të na e përmirësojnë jetën në fusha të tilla, si puna, marrëdhëniet me të tjerët dhe shëndeti.
Në një nga studimet e tij ai tregoi gjithashtu se vite më pak narcisizëm: përgjithësisht, drejt moshës së mesme është më pak i theksuar se kur i ri, edhe pse narcisistët e vërtetë priren të mbeten kështu të paktën pjesërisht.
Më SHUMË TË QESHURA
Në shumë raste qeshim edhe më shumë. Një studim i Universitetit të Nju Meksikos, në të cilin një mostër njerëzish iu kërkua të vlerësonte një sërë pohimesh humoristike dhe asnjanëse. «Të moshuarit i konsideronin si ata me humor, ashtu edhe ata asnjanës, si më zbavitës se të rinjtë»—përfundonte autori i studimit.
Prandaj, me kalimin e kohës, personaliteti transformohet. Ajo që na modelon është më tepër ajo që të tjerët presin nga ne, nevojat që duhet të përmbushim për të krijuar marrëdhënie të mira shoqërore, për të formuar veten, për të punuar, për të ndërtuar marrëdhënie sentimentale, për të krijuar një familje.
Me kalimin e kohës na kërkohet në shumë kontekste të jetës t’i bëjmë gjërat pak më ndryshe. Askush nuk na thotë haptazi se si të veprojmë, por në shumë situata ka rregulla shumë të qarta të nënkuptuara se si duhet të sillemi. Kështu, ne përshtatemi për t’u përshtatur me kërkesat shoqërore dhe detyrat e zhvillimit të çdo faze të jetës.
