Demokracia përballet me sfida të mëdha në mbarë botën dhe mund të zhvillohet në drejtime të ndryshme. A po forcojmë demokracinë parlamentare apo duam të shkojmë drejt presidencializimit? Në çdo rast, është shumë e rëndësishme që qytetarët të fitojnë më shumë ndikim dhe të modernizohet demokracia, sipas historianit dhe filozofit francez Pierre Rosanvallon. Dave van Ooijen diskuton “Të mendosh për demokracinë”. Punim në vazhdim, eshetë e përkthyera së fundmi nga Rosanvallon.
Mund t’i quajmë shumë vende demokratike, por kjo nuk do të thotë se edhe qytetarët në ato vende qeverisen në mënyrë demokratike. Thelbi i demokracisë nuk është vetëm çështje numrash, ku vullneti i mazhorancës është vendimtar, por që mazhoranca merr parasysh edhe minoritetet dhe qytetarët që nuk mund ta mbajnë hapin kaq shpejt. Përveç kësaj, ka zgjedhje të lira, gjyqësor të pavarur dhe media të lira. Nëse këto kushte nuk plotësohen, qytetarët mund të kenë gjithnjë e më shumë ndjenjën se nuk dëgjohen dhe përfaqësohen sa duhet. Në rastin më të keq, kur drejtuesit publik ndalojnë së bërë atë që duhet të bëjnë dhe kur parlamentarët, gjyqtarët dhe gazetarët quhen armiq të popullit, kjo mund të çojë në braktisjen e një pjese të popullsisë dhe t’i kthejë shpinën demokracisë.
Është ky udhëkryq që historiani dhe filozofi francez Pierre Rosanvallon shpreh ashpër me fjalë në esetë e tij të përkthyera së fundmi (“Të mendosh për demokracinë. Puna në progres”). Por Rosanvallon nuk është pesimist. Hulumtimi i tij në historinë e demokracisë tregon gjithashtu se ka qëndrueshmëri dhe dinamizëm. Rosanvallon, për shembull, sinjalizon gjithashtu një prirje drejt formave të reja të ndikimit qytetar. Baza e këtij ndikimi qëndron në historinë e demokracisë.
Sipas Rosanvallon, funksioni përfaqësues i shoqërisë është më pak efektiv sot për dy arsye. Së pari, shoqëria nuk përbëhet më nga grupe qartësisht të ndara, si punëtorët, nëpunësit civilë, pronarët e bizneseve të vogla, sipërmarrësit dhe profesionet e lira. Së dyti, shoqëria nuk përkufizohet më thjesht nga kushtet sociale në të cilat individët dikur ishin të bllokuar sikur të ishin një botë e ndarë. Kur përfaqësonit punëtorët në vitet 1930 dhe në një masë të madhe në vitet 1950 dhe 1960, ju ishit zëdhënësi i një grupi relativisht të qëndrueshëm, me kulturën dhe gjuhën e tij dhe standardin relativisht të barabartë të jetesës.
Sot, sipas Rosanvallon, ekziston një gjë e tillë si ‘desocializimi’ i politikës. Partitë politike ende përfaqësojnë grupe shoqërore, por në një mënyrë më pak të qëndrueshme dhe më pak bindëse se më parë. Partitë ende veprojnë si ndërmjetës midis shoqërisë dhe institucioneve, por struktura e jetës politike po ndryshon. Për shkak se partitë politike dhe përfaqësuesit e tyre nuk janë më përfaqësues të një grupi të caktuar shoqëror, bëhet gjithnjë e më e rëndësishme që partitë politike ‘të vjetra’ të ndryshojnë dhe qytetarët të mund të identifikohen më shumë me përfaqësuesit e tyre politikë.
Historia e demokracisë, sipas Rosanvallon, është një histori e përsosmërisë zgjedhore. Subjektiviteti politik i monarkut i ka lënë kështu vendin subjektivitetit të qytetarit. Për më tepër, qytetari ka filluar të kërkojë një rol në rritje. Në radhë të parë, në vend të parimit ‘fituesi merr të gjithë’, qytetarët kanë kërkuar forma të përfaqësimit proporcional, në mënyrë që të mos humbasë asnjë votë. Kufizimi i kohëzgjatjes së mandateve është gjithashtu një zhvillim i rëndësishëm.
Pas debatit për përfaqësimin proporcional dhe kohëzgjatjen e mandateve, ra në plan të parë grumbullimi i mandateve dhe roli i rëndësishëm i parasë në politikë. Disa vite më parë kjo u pasua nga debati mbi idenë e të drejtave të barabarta për burrat dhe gratë. Për më tepër, ideja e zgjedhjeve paraprake u prezantua për herë të parë në Shtetet e Bashkuara në shekullin e nëntëmbëdhjetë, dhe ndërkohë edhe në Francë dhe në vende të tjera. Si rrjedhojë, qytetarët nuk shërbejnë më si makineri votimi, por kanë edhe fjalën për natyrën e kandidatëve. Shembuj të rolit më të madh të qytetarëve në Holandë janë zgjedhjet brenda partive politike si lider dhe debatet për ndikimin e mediave sociale gjatë zgjedhjeve.
E lidhur pazgjidhshmërisht me përsosmërinë e regjimit demokratik është historia e shtetit të mirëqenies, sipas Rosanvallon. Në fund të shekullit të nëntëmbëdhjetë, kur forcat shoqërore po shfaqeshin në të gjithë Evropën që predikonin identitetin dhe homogjenitetin.
